ಮಂಗಳೂರಿನ ಸುರತ್ಕಲ್ ಸಮೀಪದ ತಡಂಬೈಲ್ ಎಂಬಲ್ಲಿ ನಾಸಾಚ್ಛೇದ ಎಂಬ ಯಕ್ಷಗಾನ ತಾಳಮದ್ದಳೆ ನಡೆಯಲಿದೆ. ತಡಂಬೈಲ್ ಶ್ರೀ ವಾಸುದೇವ ರಾವ್ ಅವರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ದಿನಾಂಕ 28.09.2020 ನೇ ಸೋಮವಾರದಂದು ಅಪರಾಹ್ನ 2.30 ಘಂಟೆಗೆ ಸರಿಯಾಗಿ ತಾಳಮದ್ದಳೆ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಸಂಪನ್ನಗೊಳ್ಳಲಿದೆ ಎಂದು ಆಯೋಜಕರು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಭಾಗವತ ಶ್ರೀ ತೆಂಕಬೈಲು ತಿರುಮಲೇಶ್ವರ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಅಸ್ತಂಗತ
ಯಕ್ಷಗಾನ ರಂಗದ ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದ ಭಾಗವತಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿಯಿಂದ ಜನಮಾನಸದಲ್ಲಿ ಅದ್ವಿತೀಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಗಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ತೆಂಕುತಿಟ್ಟಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಾಗವತರಾದ ಶ್ರೀ ತೆಂಕಬೈಲು ತಿರುಮಲೇಶ್ವರ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ನಿಧನ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ಯಕ್ಷಗಾನದ ಹೆಚ್ಚಿನೆಲ್ಲಾ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಕಂಠಪಾಠದಿಂದ ಪುಸ್ತಕ ನೋಡದೆ ಆಟ ಆಡಿಸಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಇಂದು ಖಾಸಗಿ ಆಸ್ಪತ್ರೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರಿಗೆ 76 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಾಗಿತ್ತು.
ಅಗರಿ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಹಾಡಬಲ್ಲವರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿದ್ದ ತೆಂಕಬೈಲು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಲಲಿತ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಕರಾಗಿಯೂ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು. ಕೆಲವು ಪ್ರಸಂಗಗಳು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಬಾರಿಯೂ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಾಣದೆ ಇರಬಹುದು. ಆದುದರಿಂದ ಪದ್ಯಗಳು ಭಾಗವತನೊಬ್ಬನಿಗೆ ಕಂಠಪಾಠವಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ ಅದು ಅವರ ಅದ್ಭುತ ಸಾಧನೆಯೇ ಸರಿ. ಕೆಲವು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಮೇಳದ ತಿರುಗಾಟ ಮಾಡಿದ ಭಾಗವತರಿಗೆ ಪದ್ಯ ಬಾಯಿಪಾಠ ಬರುವುದು ಕಷ್ಟಸಾಧ್ಯವಾದ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ತನ್ನ ವೃತ್ತಿಜೀವನದ ಆರಂಭದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪದ್ಯವನ್ನು ಕಂಠಪಾಠ ಮಾಡಿಯೇ ರಂಗವೇರುತ್ತಿದ್ದ ತೆಂಕಬೈಲು ತಿರುಮಲೇಶ್ವರ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಒಂದು ಅಚ್ಚರಿಯಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತಾರೆ. ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಖ್ಯಾತ ಭಾಗವತ ಶ್ರೀ ತೆಂಕಬೈಲು ತಿರುಮಲೇಶ್ವರ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಭಾಗವತಿಕೆಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಇತರರಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವೇ. ಯಾರನ್ನೂ ಅನುಕರಿಸದೆ ತನ್ನತನವನ್ನು ರಂಗದಲ್ಲಿ ಮೆರೆದವರು. ಅಪೂರ್ವವಾದ ಶಾರೀರ, ಸ್ವರಗಳ ಏರಿಳಿತಗಳಿಂದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಏನೋ ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಆಕರ್ಷಣೆಯಿದೆ ಆ ಸ್ವರಭಾರದಲ್ಲಿ. ಮೊದಲ ಪದ್ಯದಿಂದಲೇ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಬಿಡುತ್ತಾರೆ. ಮೊದಲ ಓವರಿನಿಂದಲೇ ಪಂದ್ಯದ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸುವ ಆಟಗಾರನ ಹಾಗೆ ನಮ್ಮ ಭಾಗವತರೂ ಕೂಡಾ. ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಶೈಲಿ. ಆದರದು ಜನಪ್ರಿಯ. ಜನಮಾನಸದಲ್ಲಿ ನಿಂದ ಸ್ವರಮಾಧುರ್ಯ. ಘಂಟೆಗೆ ಬಡಿದ ಶಬ್ದದ ಹಾಗೆ ಮನಸಿನ ಅಂಗಳದಲ್ಲಿ ಮಾರ್ದನಿಸುತ್ತದೆ. ಒಮ್ಮೆ ಕೇಳಿದರೆ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಕೇಳಬೇಕೆನ್ನುವ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಕೇಳಿದರೆ ಮಗದೊಮ್ಮೆ ಆಲಿಸಬೇಕೆನ್ನುವ ಮಧುರ ನಿನಾದ. ಅವರ ಸ್ವರದ ಇಂಪಿಗೆ ಮಾರುಹೋದ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಹೀಗಂದುಕೊಂಡರೆ ಅದರಲ್ಲಿ ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷೆಯೇನೂ ಇರಲಾರದು.
ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಂಟ್ವಾಳದ ತಾಲೂಕಿನ ಕರೋಪಾಡಿಯಲ್ಲಿ, ತೆಂಕಬೈಲು ಕೃಷ್ಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಮತ್ತು ಸಾವಿತ್ರಿಯಮ್ಮ ದಂಪತಿಗೆ ಮಗನಾಗಿ ಜನಿಸಿದ್ದು 1944ರಲ್ಲಿ . ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ್ದರಿಂದ ವೇದಾಧ್ಯಯನವನ್ನೂ ಕೈಗೊಂಡರು. ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ 8ನೇ ತರಗತಿಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಮೊಟಕುಗೊಂಡರೂ ಆಮೇಲೆ ವೇದ ಮತ್ತು ಕಲೆಯ ಕಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಕಲಾವಿದರಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಕಲೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ, ವಾಸನೆಗಳಿದ್ದ ಮನೆತನದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದುದು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳಿಗೆ ಕಲಾವಿದನಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲು ಧನಾತ್ಮಕ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಈ ಅನುಕೂಲತೆಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡ ಅವರು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅದರ ಕಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನುತಾನು ಆಳವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇವರಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಪಾಠ ಬಜಕ್ಕಳ ಗಣಪತಿ ಭಟ್ಟರಿಂದ ಆಗಿತ್ತು. ಆಮೇಲೆ ಮಾಂಬಾಡಿ ನಾರಾಯಣ ಭಾಗವತರಿಂದ ಭಾಗವತಿಕೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಜೊತೆ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ವೇದಾಧ್ಯಯನವನ್ನೂ ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಪೌರೋಹಿತ್ಯ ವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಅರೆಕಾಲಿಕವಾಗಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಮೊದಲಿಗೆ ಕೈರಂಗಳ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಯಕ್ಷಗಾನ ಮಂಡಳಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವತಿಕೆಯ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೇರಿದ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೊಬ್ಬ ಸಮರ್ಥ ಸ್ಥಾನಾರ್ಥಿಯಾಗಿ ಬೆಳೆದರು. ವಿವಿಧ ಮೇಳಗಳಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಿಪರನಾಗಿ ತಿರುಗಾಟವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ ಅದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಪೌರೋಹಿತ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವರು ಮೇಳ ಬಿಟ್ಟ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಹವ್ಯಾಸಿ ಭಾಗವತನಾಗಿದ್ದುದರ ಜೊತೆಗೆ ಪರೋಹಿತ ವೃತ್ತಿಯನ್ನೂ ಮುಂದುವರಿಸಿದ್ದರು. ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ತನ್ನ ಸೋದರ ಮಾವ ನಾರಾಯಣ ಭಟ್ಟರಿಂದ ಮೊದಲು ಮದ್ದಳೆಯ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರೂ ಆಮೇಲೆ ಭಾಗವತಿಕೆ ಕಲಿಯುವುದಕ್ಕೆ ಮನ ಮಾಡಿದರು. ಹಲವಾರು ಮೇಳಗಳ ತಿರುಗಾಟಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರು ಪೌರಾಣಿಕ ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಆಡಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಹಸ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಇರಾ, ಮಲ್ಲ, ಕುಂಟಾರು, ಬಪ್ಪನಾಡು, ಮಧೂರು, ಮೊದಲಾದ ಮೇಳಗಳಲ್ಲಿ ತಿರುಗಾಟ ನಡೆಸಿದ ಇವರು ವೃತ್ತಿಪರ ಭಾಗವತರಾಗಿ ಸುಮಾರು 20 ವರ್ಷ ತಿರುಗಾಟ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಯಕ್ಷಗಾನ ಹಿಮ್ಮೇಳದ ಸರ್ವ ಅಂಗಗಳನ್ನೂ ಬಲ್ಲವರು. ಉತ್ತಮ ಚೆಂಡೆ ಮತ್ತು ಮದ್ದಳೆವಾದಕರೂ ಹೌದು. ಹಲವಾರು ಕಡೆ ಭಾಗವತಿಕೆಯ ತರಗತಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿ ಹಲವಾರು ಶಿಷ್ಯಂದಿರನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಯಾವುದೇ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ಆಡಿಸುವುದಾದರೂ ತಿರುಮಲೇಶ್ವರ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಪದ್ಯವನ್ನು ಕಂಠಪಾಠ ಮಾಡಿಯೇ ಭಾಗವತಿಕೆಗೆ ಸಿದ್ಧರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳ ವಿಶೇಷತೆ. ಹಾಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಭಾಗವತರಲ್ಲಿಯೂ ಇರಬೇಕಾದ ಲಕ್ಷಣ. 76 ವರ್ಷ ಕಾಲ ಬದುಕಿದ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳಿಗೆ 54 ವರ್ಷಗಳ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾ ವ್ಯವಸಾಯ ಮಾಡಿದ ಅನುಭವವಿತ್ತು. ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 20ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತಿರುಗಾಟ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಆಮೇಲೆ ಮೇಳದ ತಿರುಗಾಟದಿಂದ ವಿಮುಖರಾಗಿ ಹವ್ಯಾಸೀ ಕಲಾವಿದರಾಗಿ ತನ್ನ ತಿರುಗಾಟವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿದ್ದರು. ಜೊತೆಗೆ ಪೌರೋಹಿತ್ಯ ವೃತ್ತಿಯನ್ನೂ ಕಸುಬಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಯಾವುದೇ ಪೌರಾಣಿಕ ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗುವಂತೆ ಮಾಡಬಲ್ಲ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ಯಕ್ಷಗಾನ ರಂಗಕ್ಕೆ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದವರು.
ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾರಂಗದ, ಪಡಾರು ನರಸಿಂಗ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಗಡಿನಾಡ ಉತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಪಟ್ಟಾಜೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ದ.ಕ. ಜಿಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ದಿವಾಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಕುರಿಯ ವಿಠಲ ಶಾಸ್ತ್ರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸಂಪಾಜೆ ಡಾ. ಕೀಲಾರು ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣಯ್ಯ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಸೂಡ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಯಕ್ಷ ಕಲಾಭಾರತಿಯ ತುಳುನಾಡ ಸಿರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕಲಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನದ ಸನ್ಮಾನ ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಸನ್ಮಾನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳನ್ನು ಅರಸಿ ಬಂದಿವೆ. ತೆಂಕಬೈಲು ತಿರುಮಲೇಶ್ವರ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳು ತಮ್ಮ ಪತ್ನಿ, ಪುತ್ರ ಯಕ್ಷಗಾನ ಭಾಗವತ ತೆಂಕಬೈಲು ಮುರಳಿಕೃಷ್ಣ ಶಾಸ್ತ್ರೀ, ಹಾಗೂ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರನ್ನು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ. ಮಗ ಮುರಳಿಕೃಷ್ಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿಯವರು ಉತ್ತಮ ಭಾಗವತರು ಹಾಗೂ ತಂದೆಯಂತೆ ಕಲಾಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವ ಭಾಗವತರು. ಅವರ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಹಾಗೂ ಸಮಸ್ತ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳಿಗೆ ಅವರ ಅಗಲಿಕೆಯ ನೋವನ್ನು ಸಹಿಸುವ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಆ ಭಗವಂತನು ದಯಪಾಲಿಸಲಿ.
ಭಾಗವತ ಹಂಸ – ಶ್ರೀ ಪುತ್ತಿಗೆ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳ
ತೆಂಕುತಿಟ್ಟಿನ ಖ್ಯಾತ, ಅಗ್ರಮಾನ್ಯ ಭಾಗವತರುಗಳಲ್ಲಿ ಪುತ್ತಿಗೆ ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರೂ ಒಬ್ಬರು. ಪದವೀಧರರಾದ ಇವರು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೂ ಉನ್ನತ ಪದವಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳನ್ನು ರಂಜಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಸಂತೋಷದ ವಿಚಾರ. ಪುತ್ತಿಗೆ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರ ತೀರ್ಥರೂಪರು ಪುತ್ತಿಗೆ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಜೋಯಿಸರು ಶ್ರೀ ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಮೇಳವನ್ನು ಶ್ರೀ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಧರ್ಮಾಧಿಕಾರಿಗಳ ನಿರ್ದೇಶನದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಸಿದವರು. ತೀರ್ಥರೂಪರು ಮುನ್ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಭಾಗವತರಾಗಿ ವ್ಯವಸಾಯ ಮಾಡುವ ಅವಕಾಶವು ದೊರೆತ ಪುತ್ತಿಗೆ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರು ನಿಜಕ್ಕೂ ಭಾಗ್ಯವಂತರು.
ಕದ್ರಿ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಮಾಂಬಾಡಿ ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ಭಟ್ಟರ ಒಡನಾಟ, ಶ್ರೀ ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಕಡತೋಕ ಮಂಜುನಾಥ ಭಾಗವತರ, ಚಿಪ್ಪಾರು ಕೃಷ್ಣಯ್ಯ ಬಲ್ಲಾಳರ ಹಾಗೂ ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರ ಒಡನಾಟವು ನನಗೆ ಬೆಳೆದು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬ ವಿಚಾರವನ್ನು ಶ್ರೀ ಹೊಳ್ಳರು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕರಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಯಕ್ಷ ಭಾಗವತ ಹಂಸ ಶ್ರೀ ಪುತ್ತಿಗೆ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರ ಹುಟ್ಟೂರಿನ ಬಗೆಗೆ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವುದುಂಟು. ಒಂದೇ ಹೆಸರಿನ ಊರುಗಳು ಹಲವು ಇದ್ದಾಗ ಆಗುವ, ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಂಶಯ ಇದು. ಕಾಸರಗೋಡು ಪ್ರದೇಶದ ಕುಂಬಳೆ ಸಮೀಪದ ಪುತ್ತಿಗೆಯೇ ಭಾಗವತರ ಹಿರಿಯರೆಲ್ಲಾ ವಾಸಿಸಿದ್ದ ಊರು. ಇವರು ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಮನೆತನದವರು. ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರ ತೀರ್ಥರೂಪರು ತೆಂಕುತಿಟ್ಟಿನ ಖ್ಯಾತ ಭಾಗವತರು. ಪುತ್ತಿಗೆ ಜೋಯಿಸರೆಂದೇ ಅವರನ್ನು ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳು ಗುರುತಿಸಿದ್ದರು. ಶ್ರೀಯುತರ ಮನೆ ಪುತ್ತಿಗೆಯಲ್ಲಿದ್ದುದು.
ಬಳಿಕ ಅವರು ಬೋವಿಕ್ಕಾನ ಎಂಬಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. ಇದು ಕಾಸರಗೋಡು ಮತ್ತು ಮುಳ್ಳೇರಿಯಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಸಿಗುವ ಸ್ಥಳ. ಪುತಿಗೆ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಜೋಯಿಸ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಅಮ್ಮ ದಂಪತಿಗಳ ಪುತ್ರನಾಗಿ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರು ಈ ಲೋಕದ ಬೆಳಕನ್ನು ಕಂಡವರು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಬೋವಿಕ್ಕಾನ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ. ಹೈಸ್ಕೂಲ್ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸ ಎಡನೀರು ಸ್ವಾಮೀಜಿಸ್ ಹೈಸ್ಕೂಲಿನಲ್ಲಿ. ಎಳವೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಹೊಳ್ಳರು ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಾಸಕ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಶರ್ಮ ಎಂಬವರಿಂದ ಸಂಗೀತ ಕಲಿತಿದ್ದರು. ಮುಂದುವರಿಸಲು ಅನಾನುಕೂಲವಾದರೂ ಯಕ್ಷಗಾನ ಭಾಗವತಿಕೆಗೆ ಇದರಿಂದ ಅನುಕೂಲವಾಗಿತ್ತು. ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಇವರು ಮೊದಲು ಕಲಿತುದು ಮದ್ದಳೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು.
ಮವ್ವಾರು ಕಿಟ್ಟಣ್ಣ ಭಾಗವತರು ಇವರ ಬೋವಿಕ್ಕಾನ ಮನೆಗೆ ಬಂದು ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರ ಅಣ್ಣಂದಿರಾದ ಶ್ರೀ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಹೊಳ್ಳರಿಗೆ ಭಾಗವತಿಕೆಯನ್ನೂ ಶ್ರೀ ವಾಸುದೇವ ಹೊಳ್ಳರಿಗೆ ಚೆಂಡೆ, ಮದ್ದಳೆ ವಾದನವನ್ನೂ ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮವ್ವಾರು ಕಿಟ್ಟಣ್ಣ ಭಾಗವತರಿಂದ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರು ಅಣ್ಣನ ಜತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಚೆಂಡೆ ಮದ್ದಳೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದ್ದರು.
ಅಣ್ಣ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಹೊಳ್ಳರಿಗೆ ಕಿಟ್ಟಣ್ಣ ಭಾಗವತರು ಪಾಠ ಮಾಡುವುದನ್ನು ನೋಡಿ, ಕೇಳಿಯೇ ಭಾಗವತಿಕೆಯನ್ನು ಮನನ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಭಾಗವತಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾಗಿ ಯಾರಿಂದಲೂ ಕಲಿತವರಲ್ಲ. ಆದರೂ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಹಿಮ್ಮೇಳದ ಸರ್ವಾಂಗಗಳನ್ನೂ ತಿಳಿದು, ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಭಾಗವತರಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು ಒಂದು ಸಾಧನೆಯೇ ಹೌದು. ಆಸಕ್ತಿ, ಆಳವಾದ ಅಧ್ಯಯನ, ಅರ್ಪಣಾ ಭಾವಗಳೆಂಬ ಕ್ರಿಯೆಗಳು ಈ ಸಾಧನೆಯೊಳಗೆ ಅಡಗಿವೆ ಎಂಬುದಂತೂ ಸತ್ಯ. ಮಗನು ಯಕ್ಷಗಾನದ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳದೆ, ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿ, ಉನ್ನತ ಹುದ್ದೆಗೇರಬೇಕೆಂಬುದು ಪುತ್ತಿಗೆ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಜೋಯಿಸರ ಬಯಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಆದಷ್ಟು ಯಕ್ಷಗಾನದಿಂದ ದೂರವಿಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ. ಮಕ್ಕಳು ಕಷ್ಟ ಬರುವುದು ಬೇಡ ಎಂಬ ಸದುದ್ದೇಶವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವು. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಪಿಯುಸಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಜನೆಗೆ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರನ್ನು ಧಾರವಾಡದ ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿದ್ದರು.
ಆದರೂ ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಮಂಗಳೂರಿಗೇ ಬರಬೇಕಾಯಿತು. ಬಹುಶಃ ಕಲಾಮಾತೆಯ ಸಂಕಲ್ಪವೇ ಹಾಗಿರಬೇಕು. ಶ್ರೇಷ್ಠ ಭಾಗವತನಾಗಿ ನನ್ನ ಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡು ಎಂಬ ಆಕೆಯ ಅವ್ಯಕ್ತ ಆದೇಶವೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಿರಬಹುದು. ಮಂಗಳೂರಿಗೆ ಬಂದ ಮೇಲೆ ಮತ್ತೆ ಯಕ್ಷಗಾನದ ನಂಟು ಬೆಳೆಯಿತು. ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಹಿರಿಯ ಭಾಗವತರುಗಳು ಆಟ ಆಡಿಸುವ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ನೋಡುತ್ತಾ ಅವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಎಳವೆಯಲ್ಲೇ ತೀರ್ಥರೂಪರೊಂದಿಗೆ ಅವರ ಪದ್ಯಕ್ಕೆ ಮದ್ದಳೆಗಾರನಾಗಿ ಸಹಕರಿಸಿದ್ದೂ ಇದೆ.
ಇದರಿಂದ ಅನುಕೂಲವೇ ಆಗಿತ್ತು. ಪದವಿ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪೂರೈಸಿದರೂ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗ ಸಿಗುವುದು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಜತೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಾಸಕ್ತಿಯೂ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಇತ್ತು ಅನ್ನಬಹುದು. ಮೇಳಕ್ಕೆ ಸೇರಿದರೂ ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರು ‘ಯಕ್ಷಗಾನ ಬೇಡ, ಬೇರೇನಾದರೂ ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡೋಣ’ ಎಂಬ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೂ ಬಂದಿದ್ದರು. ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಮಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶ್ರೀ ಗಣೇಶ ಪ್ರಸಾದ್ ಉಪಾಹಾರ ಗೃಹ, ವಸತಿ ಗೃಹದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಕಲಾಮಾತೆಯ ಸಂಕಲ್ಪವು ಹುಸಿಯಾಗುವುದುಂಟೇ? ಆಗದು.
ಯಕ್ಷಗಾನ ಎಂಬ ಗಂಡು ಕಲೆಯು ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರನ್ನು ಕೈಬೀಸಿ ಕರೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಕದ್ರಿ ಮೇಳದ ತಿರುಗಾಟದಲ್ಲಿ ಗೆಜ್ಜೆದ ಪೂಜೆ ಪ್ರಸಂಗದ ಹಾಡುಗಳು ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ಹಲವಾರು ತುಳು, ಪುರಾಣ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಇವರ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳು ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡರು. ಕದ್ರಿ ಮೇಳದ ಬಳಿಕ ಶ್ರೀ ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕಳೆದ 29 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ವ್ಯವಸಾಯ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಮೊದಲು ಕಡತೋಕಾ ಶ್ರೀ ಮಂಜುನಾಥ ಭಾಗವತರ ಜತೆ ತಿರುಗಾಟ.
ಅವರ ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ಮುಖ್ಯ ಭಾಗವತರಾಗಿ ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಕಲಾಸೇವೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರು. ಪುರಾಣ ಪ್ರಸಂಗಗಳ ಮಾಹಿತಿ, ನಡೆಗಳ ಕುರಿತಾಗಿ ಹೀಗೆಂದೇ ಹೇಳಬಲ್ಲವರು ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರು. ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ರಂಜಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಕುಶಲಗಾರಿಕೆಯೂ ಸಿದ್ಧಿಸಿದ ಭಾಗವತರಿವರು. ವೇಷಧಾರಿಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅಳೆದು ತೂಗಿ ಅವನ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತನ್ನ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ಹೊರಗೆಡಹಬಲ್ಲರು.
ಪರಂಪರೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಪರಂಪರೆಯ ಮೇರೆಯನ್ನು ಮೀರದ ಹೊಸತನದಿಂದ ತನ್ನ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳ ಮನಸೂರೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಶ್ರೀಯುತರ ಭಾಗವತಿಕೆಯ ಬಗೆಗೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದಿದೆ. ಸಮಷ್ಟಿ ಕಲೆ. ತನ್ನೊಬ್ಬನ ಪ್ರದರ್ಶನ ಚೆನ್ನಾದರೆ ಸಾಲದು. ಒಟ್ಟು ಪ್ರದರ್ಶನವು ಗೆಲ್ಲಬೇಕು. ರಂಜಿಸಬೇಕು. ಗಾಯನ, ವಾದನ, ಅಭಿನಯ ಇವುಗಳೊಳಗೆ ಸಮನ್ವಯತೆ ಇದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ಪ್ರದರ್ಶನವು ರಂಜಿಸುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲರ ಮನೋಧರ್ಮವು ಒಂದೇ ಆಗಿರಬೇಕು. ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆ ಸಮಾಲೋಚನೆಗಳಿಂದಲೇ ಇದನ್ನು ಸಾಧಿಸಬೇಕು. ಯಕ್ಷಗಾನಕ್ಕೆ ಭಾಗವತನೇ ನಿರ್ದೇಶಕ ಹೌದು. ಆದರೆ ಪ್ರದರ್ಶನವು ರಂಜಿಸಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಈ ಮಾತಿಗೆ ಮೌಲ್ಯವು ಬರುತ್ತದೆ. ನಿರ್ದೇಶಕನ ಪ್ರಯತ್ನವು ಪ್ರದರ್ಶನದ ಯಶಸ್ವಿಗೆ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕೊಡುಗೆಯಾಗಲೇ ಬೇಕು.
ಎಲ್ಲಾ ಕಲಾವಿದರನ್ನೂ ಒಂದು ತಂಡವಾಗಿ ಮುನ್ನಡೆಸುವ ಗುಣವೂ ಭಾಗವತನಿಗಿರಬೇಕು. ಎಂಬುದು ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ. ಭಾಗವತನಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದರೆ ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮವನ್ನು ಪಡಬೇಕು. ನಿರಂತರ ಅಧ್ಯಯನಾಸಕ್ತನಾಗಿರಬೇಕು. ಗೊತ್ತಿಲ್ಲದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ತಿಳಿದವರಿಂದ ಕೇಳಿ ತಿಳಿದು ಅದನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಉತ್ತಮ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ನೀಡಲು ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಇದು ಕಲಿಕಾಸಕ್ತರಿಗೆ ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರು ನೀಡುವ ಸಲಹೆಗಳು. ದೇಶ ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರು ತಮ್ಮ ಯಕ್ಷಗಾನ ಹಾಡುಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳ ಪ್ರೀತಿ, ಗೌರವಗಳನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲೂ ಕೌಟುಂಬಿಕವಾಗಿಯೂ ಇವರು ಸಂತೃಪ್ತರು.
ಪತ್ನಿ ಶ್ರೀಮತಿ ವಾಣಿ. ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳ ದಂಪತಿಗಳಿಗೆ ಈರ್ವರು ಪುತ್ರಿಯರು. ವಿದ್ಯಾವಂತೆಯರು. ಹಿರಿಯ ಪುತ್ರಿ ಶ್ರೀಲಕ್ಷ್ಮಿ (ಎಂಸಿ.ಎ) ವಿವಾಹಿತೆ. ಕಿರಿಯ ಪುತ್ರಿ ಶ್ರೀವಿದ್ಯಾ (ಬಿ.ಇ) ಉದ್ಯೋಗಿ. ಪುತ್ತಿಗೆ ಶ್ರೀ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರ ಅಕ್ಕಂದಿರ ಮಕ್ಕಳಾದ ಶ್ರೀ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಮಯ್ಯ ಸಿರಿಬಾಗಿಲು ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ನಾವಡ ಬಾಯಾರು ಇವರುಗಳು ಖ್ಯಾತ ಭಾಗವತರುಗಳಾಗಿ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳೆಲ್ಲರಿಗೂ ಪರಿಚಿತರು. ಯಕ್ಷ ಭಾಗವತಹಂಸ ಶ್ರೀ ಪುತ್ತಿಗೆ ರಘುರಾಮ ಹೊಳ್ಳರಿಗೆ ಸಕಲ ಭಾಗ್ಯಗಳನ್ನೂ ಕಲಾಮಾತೆಯು ಅನುಗ್ರಹಿಸಲಿ ಎಂಬ ಹಾರೈಕೆಗಳು.
ಲೇಖನ: ರವಿಶಂಕರ್ ವಳಕ್ಕುಂಜ
ಶ್ರೀಮತಿ ರೋಹಿಣಿ ಉದಯ್ – ಶ್ರೀ ದೇವಿ ನೃತ್ಯಾರಾಧನಾ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರ, ಪುತ್ತೂರು
ಶ್ರೀಮತಿ ರೋಹಿಣಿ ಉದಯ್ ಭರತನಾಟ್ಯ ಪ್ರಿಯರಿಗೆಲ್ಲಾ ಪರಿಚಿತ ಹೆಸರು. ತನ್ನ 14ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಭರತನಾಟ್ಯದ ನೃತ್ಯಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಆರಂಭಿಸಿದ ರೋಹಿಣಿ ಮಂಗಳೂರಿನ ಸನಾತನ ನಾಟ್ಯಾಲಯದ ನೃತ್ಯಗುರುಗಳಾದ ವಿದುಷಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಶಾರದಾಮಣಿ ಶೇಖರ್ ಅವರ ಸಮರ್ಥ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಿಂದಲೂ ನಂತರ ವಿದುಷಿ ಡಾ. ಶ್ರೀಮತಿ ಶೋಭಿತಾ ಸತೀಶ್ ರಾವ್ ಹಾಗೂ ವಿದ್ವಾನ್ ದೀಪಕ್ ಕುಮಾರ್ ರವರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನೃತ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡರು. ಆಮೇಲೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸುಕೃತಿ ನಾಟ್ಯಾಲಯದ ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಶ್ರೀಮತಿ ಹೇಮ ಪಂಚಮುಖಿಯವರಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಶೇಷ ಅಭ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀಮತಿ ರೋಹಿಣಿ ಉದಯ್ ಅವರು ಪುತ್ತೂರಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ದೇವಿ ನೃತ್ಯಾರಾಧನಾ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರ , ಪುತ್ತೂರು ಇದರ ಸ್ಥಾಪಕಿ. ಈ ನೃತ್ಯ ಕೇಂದ್ರದ ಮುಖಾಂತರ ನೂರಾರು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಭರತನಾಟ್ಯ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿಸಿರುತ್ತಾರೆ.
ಈ ಕಲಾಕೇಂದ್ರವು ಹಲವಾರು ಭರತನಾಟ್ಯದ ಪ್ರತಿಭೆಗಳನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದಿದೆ. ಈ ದಿಸೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರದ ನೃತ್ಯ ಗುರು ರೋಹಿಣಿ ಉದಯ್ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನ ಶ್ಲಾಘನೀಯವಾದುದು. ರೋಹಿಣಿ ಉದಯ್ ಭರತನಾಟ್ಯದ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಎಚ್.ಆರ್.ಸಿ. ಯಿಂದ ಅಭಿನಂದಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. 2015ನೇ ಸಾಲಿನ ಸುಮ ಸೌರಭ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯೂ ಇವರಿಗೆ ದೊರಕಿದೆ. ಇವರೂ ಇವರ ಶಿಷ್ಯರೂ ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತ ವೇದಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಿರುತ್ತಾರೆ.
ನೃತ್ಯ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುತ್ತಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ರೋಹಿಣಿ ಉದಯ್ ಅವರ ಶ್ರೀ ದೇವಿ ನೃತ್ಯಾರಾಧನಾ ಕಲಾ ಕೇಂದ್ರವು ಹಲವಾರು ಸಮಾಜಮುಖಿ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿಯೂ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಶ್ರೀಮತಿ ರೋಹಿಣಿ ಉದಯ್ ಅವರು ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಯಕ್ಷಗಾನ ಹಾಸ್ಯ ಕಲಾವಿದರಾದ ದಿ| ನಯನಕುಮಾರ್ ಅವರ ಪುತ್ರರಾದ ಶ್ರೀ ಉದಯ್ ಅವರ ಪತ್ನಿ.
ಎಸ್. ಪಿ. ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ – ಈ ಹಾಡಿನಂತೆಯೇ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದುಬಿಡಿ ಎಸ್.ಪಿ. ಸರ್…
ನಿನ್ನೆಯಿಂದ ಟಿ.ವಿ. ವಾರ್ತೆ, ಯು ಟ್ಯೂಬ್ ಚಾನೆಲ್ ಮೊದಲಾದುವುಗಳನ್ನು ನೋಡುವ ಯಾವುದೇ ಸಾಹಸಗಳನ್ನು ಮಾಡದೇ ಕುಳಿತಿದ್ದೇನೆ. ನೋಡಿದರೆ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಖ್ಯಾತ ಗಾಯಕ ಎಸ್. ಪಿ. ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ ನೆನಪಾಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅರಿಯದೆಯೇ ಕಣ್ಣಂಚಿನಿಂದ ಎರಡು ಬಿಂದುಗಳು ಕೆಳ ಜಾರುತ್ತವೆ. ಮಧುರ ಸ್ವರಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಅವರ ಮಾನವೀಯತೆಯ ಹೃದಯವನ್ನು ನೆನೆ ನೆನೆದು ಭಾವಜಲ ತುಂಬಿ ಬರುತ್ತಿದೆ. ನೀವು ಎಂದೂ ನಮ್ಮನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ದೂರ ಹೋಗಿಲ್ಲ ಎಸ್.ಪಿ. ಸರ್… ನಮ್ಮ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಇರುತ್ತೀರಿ. ಭಾವದಲ್ಲಿಯೂ ಹೃದಯದಲ್ಲಿಯೂ… ಈ ಕೆಳಗಿನ ಹಾಡಿನಂತೆಯೇ…..
‘ಲಿಂಗಣ್ಣ’ – ಹೊಸಹಿತ್ತಿಲು ಮಹಾಲಿಂಗ ಭಟ್ಟರ ಅನುಭವ ಕಥನ
ಲಿಂಗಣ್ಣ’ ಎಂಬ ಈ ಹೊತ್ತಗೆಯು ತೆಂಕುತಿಟ್ಟಿನ ಖ್ಯಾತ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದ ಹೊಸಹಿತ್ತಿಲು ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಿಂಗ ಭಟ್ಟರ ಅನುಭವ ಕಥನವಾಗಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. ಇದು ಓದುಗರ ಕೈ ಸೇರಿದ್ದು 2011ರಲ್ಲಿ. ಈ ಪುಸ್ತಕದ ಪ್ರಕಾಶಕರು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಜಾನಪದ ರಂಗಕಲೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ, ಎಂ.ಜಿ.ಎಂ. ಕಾಲೇಜು, ಉಡುಪಿ. ನಿರೂಪಣೆ ಶ್ರೀ ಜೆಡ್ಡು ಸದಾಶಿವ ಭಟ್ಟರಿಂದ. ಇದು ಒಟ್ಟು ನೂರಾ ತೊಂಬತ್ತೆಂಟು ಪುಟಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪುಸ್ತಕ. ಹೊಸಹಿತ್ತಿಲು ಮಹಾಲಿಂಗ ಭಟ್ಟರ ಬಗೆಗೆ ಮೊದಲೊಂದು ಲೇಖನವನ್ನು ಬರೆಯುವ ಅವಕಾಶವೂ ಸಿಕ್ಕಿತ್ತು. ಅವರ ಕುರಿತಾದ ‘ಲಿಂಗಣ್ಣ’ ಎಂಬ ಈ ಪುಸ್ತಕದ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆಯುವುದೂ ಭಾಗ್ಯವೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಮೊದಲಾಗಿ ‘ಪ್ರಕಾಶಕರ ಮಾತು’ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರೊ. ಎಚ್. ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ ಅವರು ಅನಿಸಿಕೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿ ಸಹಕರಿಸಿದ ಸರ್ವರನ್ನೂ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಬಳಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ತಾಳಮದ್ದಳೆ ಅರ್ಥಧಾರಿಗಳೂ ಆಗಿರುವ ಡಾ. ಎಂ. ಪ್ರಭಾಕರ ಜೋಶಿ ಅವರು ಬರೆದ ಅಸಾಧಾರಣ ಕಲಾವಿದನೊಬ್ಬನ ಕಥನಕ್ಕೆ ಅಭಿನಂದನೆ’ ಎಂಬ ಲೇಖನವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ತದನಂತರ ಶ್ರೀ ಜೆಡ್ಡು ಸದಾಶಿವ ಭಟ್ಟರು ‘ನಿರೂಪಕನ ಬಿನ್ನಹ’ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ಬರೆದ ಲೇಖನವಿದೆ. ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಆತ್ಮಕಥನ, ಲಿಂಗಣ್ಣ-ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ,ಚಿತ್ರಸಂಪುಟ, ಅನುಬಂಧಗಳು ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ವಿಭಾಗಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಆತ್ಮಕಥನ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟು ಮತ್ತು ಬೆಳವಣಿಗೆ, ಕೌಟುಂಬಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ಪ್ರೀತಿ ಅಭಿಮಾನಗಳೇ ಅಸ್ತಿ ಸಂಪತ್ತು, ತುಳು ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಮತ್ತು ನೈಜತೆ, ಬಡಗು ತಿಟ್ಟಿನೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ, ನಾನು ವೇಷ ಮಾಡಿದ ಪ್ರಸಂಗಗಳು, ತಂದೆ ಹೊಸಹಿತ್ತಿಲು ಗಣಪತಿ ಭಟ್ಟರು,ಭಾಗವತಿಕೆ ಅರ್ಥಗಾರಿಕೆ ರಂಗಸ್ಥಳದ ಶಿಸ್ತು, ನನ್ನ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಮವಯಸ್ಕ ಕಲಾವಿದರು, ಇಂದಿನ ವೇಷಧಾರಿಗಳು, ಕೆಲವು ಪ್ರಸಂಗಗಳ ಒಳನೋಟ, ಕೆಲವು ವೈಚಾರಿಕ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು, ಕೆಲವು ರಸಮಯ ಸನ್ನಿವೇಶಗಳು, ಯಕ್ಷಗಾನದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಆಭಾಸಗಳು, ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಯವರಿಗೆ ಕಿವಿಮಾತು ಎಂಬ ವಿಚಾರಗಳಡಿ ಹೊಸಹಿತ್ತಿಲು ಮಹಾಲಿಂಗ ಭಟ್ಟರ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಶ್ರೀ ಜೆಡ್ಡು ಸದಾಶಿವ ಭಟ್ಟರು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಿ ಓದುಗರಿಗೆ ನೀಡಿರುತ್ತಾರೆ. ನಿಜಕ್ಕೂ ಇದೊಂದು ಸಾಹಸ. ‘ಲಿಂಗಣ್ಣ ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ’ ಎಂಬ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಜೆಡ್ಡು ನಾರಾಯಣ ಭಟ್ಟ, ಡಾ. ಕೆ.ಎಂ.ರಾಘವ ನಂಬಿಯಾರ್, ಕೊಡಕ್ಕಲ್ಲು ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟ, ಕುರಿಯ ವೆಂಕಟ್ರಮಣ ಶಾಸ್ತ್ರಿ, ಪಿ. ಶಂಕರ ಭಟ್ಟ ಪೂಕಳ, ಪ್ರೊ| ಅಮೃತ ಸೋಮೇಶ್ವರ, ವಿದ್ವಾನ್ ಪುಚ್ಛೆಕೆರೆ ಕೃಷ್ಣ ಭಟ್ಟ, ಯೋಗೀಶ್ ರಾವ್ ಚಿಗುರುಪಾದೆ, ಇವರುಗಳು ಬರೆದ ಲೇಖನಗಳಿವೆ. ಚಿತ್ರಸಂಪುಟ ಎಂಬ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಮೂವತ್ತೈದಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಲಿಂಗಣ್ಣ ಮತ್ತು ಅವರ ವೇಷಗಳ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಕೊನೆಯ ಅನುಬಂಧಗಳು ಎಂಬ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೊಸಹಿತ್ತಿಲು ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಿಂಗ ಭಟ್ಟರು ತಿರುಗಾಟ ನಡೆಸಿದ ಮೇಳಗಳು, ಮಾಡಿದ ವೇಷಗಳು, ಪಡೆದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸನ್ಮಾನಗಳು, ಲೇಖಕರ ವಿಳಾಸ, ಅಲ್ಲದೆ ಡಾ.ಕೆ.ಎಂ.ರಾಘವ ನಂಬಿಯಾರರು ಬರೆದ ‘ಜೆಡ್ಡು ಅವರ ಜಿದ್ದು’ ಎಂಬ ಬರಹವನ್ನೂ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ‘ಲಿಂಗಣ್ಣ’ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಲಾವಿದ ಹೊಸಹಿತ್ತಿಲು ಶ್ರೀ ಮಹಾಲಿಂಗ ಭಟ್ಟರ ಅನುಭವ ಕಥನವು ಒಂದು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕ.
ಲೇಖಕ: ರವಿಶಂಕರ್ ವಳಕ್ಕುಂಜ
ಯಕ್ಷಗಾನ ವೀಕ್ಷಣೆಗೂ ಶಿಫ್ಟ್ (ಪಾಳಿ)?
ಹೌದು. ಹೀಗೊಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಇತ್ತೀಚೆಗಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಳಿ ಬರುತ್ತಾ ಉಂಟು. ಇದೇನಿದು ಹೀಗೆ? ಎಂದು ಕೆಲವರು ಹುಬ್ಬೇರಿಸಬಹುದು. ಯಕ್ಷಗಾನ ನೋಡುವುದರಲ್ಲಿ ಶಿಫ್ಟ್ ಅಥವಾ ಪಾಳಿ ಎಂದರೆ ಏನರ್ಥ? ಹಾಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವೇ? ಎಂದೆಲ್ಲ ಪ್ರಶ್ನಿಸಬಹುದು. ಆದರಿದು ಸತ್ಯ. ಒಗಟಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಬದಲು ವಿವರವಾಗಿ ಬರೆಯಲು ತೊಡಗಬೇಕಾದರೆ ನಾವು ಸ್ವಲ್ಪ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಹೋಗಬೇಕು. ಮೊದಲಿನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಂದರೆ ಕೆಲವಾರು ದಶಕಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಹೋದರೆ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೋಡಲು ಹೊರಟ ಪ್ರೇಕ್ಷಕ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳು ತಮ್ಮ ಜೊತೆಗೆ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಅಂದರೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡೇ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಚಾಪೆ, ವಸ್ತ್ರಗಳೂ ಸೇರಿದ್ದುವು. ಆಗೆಲ್ಲಾ ನೆಲದಲ್ಲೇ ಕುಳಿತು ಆಟ ನೋಡಬೇಕು. ಛಳಿಯಾದರೆ ಹೊದ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಕಂಬಳಿಯೂ ಬೇಕು. ಒಮ್ಮೆ ಆಟ ನೋಡಲು ಕುಳಿತವರು ಮನೆಗೆ ಹೊರಡುವುದು ಮಂಗಳ ಪದ ಹಾಡಿದ ಮೇಲೆಯೇ. ಅಷ್ಟೊಂದು ತನ್ಮಯತೆ, ತಲ್ಲೀನತೆಗಳು ಅಂದಿನ ಜನರಲ್ಲಿ ಇತ್ತು. ಅದೂ ಒಂದು ತರಹದ ಭಕ್ತಿಯೇ. ಕಲೆಯ ಮೇಲಿನ ಶ್ರದ್ಧೆ. ನಮ್ಮ ಪುರಾಣ ಪುಣ್ಯ ಪುರುಷರ ಮತ್ತು ದೇವತಾ ಸ್ತ್ರೀಯರ ಮೇಲಿನ ಭಕ್ತಿ. ಆದುದರಿಂದ ಅಂದಿನ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಆಟ ಕೂಟಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಅರ್ಧದಿಂದ ಎದ್ದು ನಿರ್ಗಮಿಸಿವುದು ಎಂದರೆ ಅದು ಬಹಳ ಅಪರೂಪದ ಘಟನೆ. ಬರಿಯ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೇಳಿದರೆ ಸಾಕೆ? ಕಲಾವಿದರೂ ಹಾಗೆಯೇ. ಪೂರ್ಣ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮುಗಿಯುವ ವರೆಗೆ ಚೌಕಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಅಥವಾ ಹತ್ತಿರದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿಯೋ ಮಲಗಿ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆದೋ ಅಥವಾ ತನ್ನದಲ್ಲದ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಉಳಿದ ಅವಧಿಯನ್ನು ತನ್ನದೇ ಪ್ರದರ್ಶನವೆಂದು ಭಾವಿಸಿ, ವೀಕ್ಷಿಸಿ ಆಮೇಲೆ ಮಂಗಳ ಪದ ಹಾಡಿದ ನಂತರ ಚೌಕಿಯಿಂದ ನಿರ್ಗಮಿಸುವುದು ವಾಡಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಅಂದಿನ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಹಾಗೂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯ ಹೊತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಆ ರೀತಿ ನಿರ್ಗಮಿಸುವ ಅನುಕೂಲತೆಗಳು ಇಲ್ಲದಿರುವುದು ಅವರ ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಉಪಸ್ಥಿತಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದ್ದಿರಬಹುದು.
ಆದರೆ ಈಗ ಹಾಗಲ್ಲ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಬಹಳಷ್ಟು ಅನುಕೂಲತೆಗಳಿವೆ. ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳಾದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಕೂಡಾ. ತನ್ನದೇ ವಾಹನ. ಸ್ವಂತ ದ್ವಿಚಕ್ರ, ಚತುಶ್ಚಕ್ರ ವಾಹನಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಹೋಗಲೇ ಬೇಕಾದ ಸಂದರ್ಭ ಬಂದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಹೊತ್ತು ಆಟ ನೋಡಿ ಆಮೇಲೆ ತಮ್ಮದೇ ವಾಹನಗಳನ್ನು ಏರಿ ಮನೆಯ ದಾರಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತಾರೆ. ಕಲಾವಿದರೂ ಹಾಗೆಯೇ. ಕೆಲವು ಕಲಾವಿದರು ತಮ್ಮ ವೇಷ ಮುಗಿಸಿ ಮನೆಯ ದಾರಿ ಹಿಡಿಯಲೋಸುಗ ತಮ್ಮದೇ ವಾಹನದಲ್ಲಿ ಬಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಆರಾಮವಾಗಿ ಪ್ರಶಾಂತ ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿ ನಿದ್ರಿಸುವ ಆಲೋಚನೆಯೂ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳ್ಳೆಯದೇ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಆ ವಿಮರ್ಶೆ ಈ ವಿಮರ್ಶೆ ಎಂದು ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಟೀಕೆ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಕಾಣುತ್ತೇವೆ. ಕಲಾವಿದನ ಕಲಾ ಜೀವನ ಎಂದರೆ ಅದು ಕತ್ತಿಯ ಅಲುಗಿನ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ಹಾಗೆ. ಆತ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿಯೇ ಉತ್ತಮ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡಲು ಯತ್ನಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಕಲಾವಿದರೂ ಮನುಷ್ಯರೇ. ಅವರಿಗೂ ಕುಟುಂಬ, ಸಂಸಾರಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಆದುದರಿಂದ ತಮ್ಮ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಅವಧಿ ಮುಗಿದರೂ ಕಲಿಕಾ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಚೌಕಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಬೆಳಗಿನ ವರೆಗೆ ಉಳಿಯಬೇಕೆಂಬುದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯಾಸ್ಪದ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಕಲಿಯುವ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಯಿರುವ ಕಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಈಗ ಕಲಿಕೆಗೆ ನೂರೆಂಟು ದಾರಿಗಳಿವೆ. ಚೌಕಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಬೆಳಗಿನ ವರೆಗೆ ಉಳಿಯಲೇ ಬೇಕಾದ ಅನಿವಾರ್ಯತೆಯಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆಂದು ಕಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಬೆಳಗಿನ ವರೆಗೆ ವೇಷಗಳಿರುವುದರಿಂದ ಅರ್ಧದಲ್ಲೇ ನಿರ್ಗಮಿಸುವ ಅವಕಾಶಗಳಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಈಗಿನ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ವಾಹನದ ಅನುಕೂಲತೆಗಳಿರುವುದರಿಂದ ಅವರ ಪಾಳಿಯನ್ನು ಮುಗಿಸಿ ಅವರು ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಅನಾನುಕೂಲತೆಗಳು ಉಂಟಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ನಾವು ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ಯಾಕೆ ಹೇಳಬೇಕು. ಕಲೆಯನ್ನು ಬೆಳಗಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಪಾಲೂ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳಾದ ನಮ್ಮ ಪಾಲೂ ಬೇಕಾದಷ್ಟಿವೆ. ಈಗ ಆಟದ ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದ ಬೆಳಗ್ಗಿನ ಮಂಗಳ ಪದ್ಯದ ವರೆಗೆ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೋಡುವವರು ಎಷ್ಟು ಮಂದಿ ಇದ್ದಾರೆ ಎಂದರೆ ಉತ್ತರಿಸಲು ಕಷ್ಟದ ಮತ್ತು ಹಿಂದೇಟು ಹಾಕುವ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಇದೆ. ಯಾಕೆಂದರೆ ಕಲಾವಿದರಂತೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೂ ಕೂಡಾ ವಿಶ್ರಾಂತಿಯ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿದೆ. ಮರುದಿನದ ಕರ್ತವ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾಜರಾಗಬೇಕು. ಅಥವಾ ತನ್ನದೇ ಸ್ವಂತ ಕೆಲಸ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು. ಈಗ ಮೊದಲಿನ ಹಾಗೆ ನಿದ್ರೆಗೆಟ್ಟು ಮರುದಿನವಿಡೀ ನಿದ್ರೆಗೆ ವಶವಾಗಲು ಯಾರಿಗೂ ಅನುಕೂಲವಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಇಡೀ ರಾತ್ರಿಯ ಆಟ ನೋಡುವ ಬದಲು ಆ ದಿನದ ಪ್ರಸಂಗದ ತನಗೆ ಇಷ್ಟವಾದ ಭಾಗವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿ ಮನೆಗೆ ತೆರಳಬಹುದಲ್ಲ ಎಂಬ ಆಲೋಚನೆ ಅವರಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಈ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಹಲವಾರು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಲ್ಲಿಯೂ ಕಲಾವಿದರಂತೆ ವಿಭಿನ್ನ ಅಭಿರುಚಿಯುಳ್ಳವರು ಇದ್ದೇ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಈಗ ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನೇ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ. ಕೆಲವು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿಷ್ಣು ಸಂವಾದದ ಭಾಗ ಇಷ್ಟ. ಆ ಭಾಗವನ್ನು ಮಾತ್ರ ನೋಡಿ ಅವರು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವರಿಗೆ ಮಧು ಕೈಟಭರ ವೇಷವನ್ನು ನೋಡಲೆಂದೇ ಬರುವ ಆಕಾಂಕ್ಷೆ. ಅವರು ಆಮೇಲೆ ನಾಪತ್ತೆ. ಕೆಲವರಿಗೆ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾಲಿಯ ಮದುವೆ ಮತ್ತು ಯಕ್ಷನ ಜೊತೆ ಯುದ್ಧ ಇಷ್ಟ. ಅವರುಗಳು ಅಷ್ಟನ್ನು ನೋಡಿ ಹೋಗುತ್ತಾರೆ.
ಇನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನವರಿಗೆ ಮಹಿಷಾಸುರ ಎಂದರೆ ಪ್ರಾಣ. ಮಹಿಷಾಸುರನ ಪ್ರವೇಶದೊಂದಿಗೆ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಪ್ರವೇಶವೂ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಆಗುತ್ತದೆ. ಮಹಿಷಾಸುರ ನೋಡಿದ ನಂತರ ಉಳಿದ ಆಟ ನೋಡುವ ಆಸಕ್ತಿ ಅವರಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ದೇವಿಯ ಮೇಲಿನ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೊತ್ತು ನೋಡುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವರು ಚಂಡ ಮುಂಡರನ್ನು ನೋಡಲೆಂದೇ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲಿಂದಲೋ ವಾಹನದಲ್ಲಿ ಅದೇ ಸಮಯಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವರು ರಕ್ತಬೀಜನ ಪ್ರಬುದ್ಧ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುವವರು ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಿದ್ದೆ ಮಗಿಸಿ ಆಟಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯು ಒಂದು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಬದಲಾಗುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಇದೇನೂ ಕಾಲ್ಪನಿಕವಾಗಿ ಬರೆದ ಸಂಗತಿಯೇನಲ್ಲ. ಹಲವಾರು ಕಲಾವಿದರಂತೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರೂ ಕೂಡ ಪ್ರದರ್ಶನ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿ ಅರ್ಧದಿಂದ ನಿರ್ಗಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಾಲಮಿತಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟದ್ದು ಕೂಡ ಇದೆ ಕಾರಣದಿಂದಲೇ ಇರಬಹುದೇನೋ ಎಂದು ತರ್ಕಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಕೇವಲ ದೇವಿ ಮಹಾತ್ಮೆ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಸಂಗದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಈ ರೀತಿಯ ಘಟನೆಗಳು ಸಂಭವಿಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಈ ಬದಲಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಮತ್ತು ಜೀವನಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದರಿಗೂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೂ ಇದು ಅನಿವಾರ್ಯವಾಗಿದೆ. ಆದುದರಿಂದ ಕೆಲವು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರೂ ಕೂಡ ಒಂದು ಪ್ರದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ಪಾಳಿಯ (ಶಿಫ್ಟ್) ಮೇಲೆ ಬದಲಾಗುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತಾರೆ. ಇನ್ನು ಕೆಲವೊಂದು ವಿಚಾರಗಳು ಅಭಿಮಾನದ ಮೇಲೆ ನಡೆಯುಂತಹದು. ತಾನು ಅಭಿಮಾನಿಸುವ ಕಲಾವಿದನ ವೇಷವನ್ನು ಮಾತ್ರ ನೋಡಿ ಆಮೇಲೆ ಮನೆಗೆ ಹೋಗುವ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರೂ ಇದ್ದಾರೆ. ಒಬ್ಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದ ಕಲಾವಿದನಿಗೆ ಅಭಿಮಾನಿಗಳಿರುವುದು ತಪ್ಪೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವರ ವೇಷವನ್ನು ಮಾತ್ರ ನೋಡುತ್ತೇನೆ ಎನ್ನುವುದು ಒಂದು ತಪ್ಪು ನಿರ್ಧಾರದ ಹಾಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಮಧುರವಾದ ಗಾಯನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅಪಶ್ರುತಿ ಮೂಡಿದ ಹಾಗೆ. ಕೆಲವೊಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದನಿಗೆ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು ಕರೆ ಮಾಡಿ ಅವರ ಪಾತ್ರದ ರಂಗಪ್ರವೇಶದ ಸಮಯವನ್ನೂ ಕೇಳಿಕೊಂಡು ಆಮೇಲೆ ಯಕ್ಷಗಾನ ನೋಡಲು ಬರುತ್ತಾರೆ. ರಂಗದಲ್ಲಿ ಕಲೆಯನ್ನು ಅಭಿನಯಿಸುವ ಕಲಾವಿದನಿಗೆ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರ ಗಡಣದಲ್ಲಿ ಬದಲಾವಣೆಯಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಾರದ ವಿಚಾರವೇನಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಇಡೀ ರಾತ್ರಿಯ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನವೊಂದರಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರೂ ಕೂಡ ಪಾಳಿಯಂತೆ (ಶಿಫ್ಟ್) ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರವಾದ ವಿಚಾರ!
ಯಕ್ಷ ಕಲಾ ತಪಸ್ವಿ ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರ್ – ಲೇಖಕ ಗಣರಾಜ ಕುಂಬ್ಳೆ
‘ಯಕ್ಷ ಕಲಾ ತಪಸ್ವಿ ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರ್’ ಎಂಬುದು ಖ್ಯಾತ ಕಲಾವಿದರೂ ಪ್ರಸಂಗಕರ್ತರೂ ಆದ ದಿ| ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರ್ ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟರ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆದ ಪುಸ್ತಕ. ಈ ಹೊತ್ತಗೆಯ ಲೇಖಕರು ಕಲಾವಿದರೂ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರೂ, ಉತ್ತಮ ಬರಹಗಾರರೂ ಆಗಿರುವ ಶ್ರೀ ಗಣರಾಜ ಕುಂಬ್ಳೆ. ಇದು 2018ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿ ಓದುಗರ ಕೈ ಸೇರಿತ್ತು. ‘ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ದಿ| ಮಾಸ್ತರ್ ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಯಕ್ಷಗಾನಕ್ಕೆ ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮನೆತನದ ಅನುಪಮ ಕೊಡುಗೆಗಳು’ ಎಂಬ ಲೇಖನವನ್ನು ಈ ಹಿಂದೆ ಬರೆಯುವ ಅವಕಾಶವಾಗಿತ್ತು. ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರ್ ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟರ ಕುರಿತಾದ ಪುಸ್ತಕದ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಬರೆಯುವುದು ಭಾಗ್ಯವೆಂದು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.
‘ಯಕ್ಷಕಲಾ ತಪಸ್ವಿ ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರ್’ ಎಂಬ ಕೃತಿಯ ಪ್ರಕಾಶಕರು ಹವ್ಯಕ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ, ಶ್ರೀ ಅಖಿಲ ಹವ್ಯಕ ಮಹಾಸಭಾ ಬೆಂಗಳೂರು ಇವರು. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಮೃತ ಮಹೋತ್ಸವ ಗ್ರಂಥ ಮಾಲಿಕೆಯಡಿ ಇದು ಪ್ರಕಟವಾಗಿತ್ತು. ಅರುವತ್ತೊಂಬತ್ತು ಪುಟಗಳುಳ್ಳ ಪುಸ್ತಕವಿದು. ಶ್ರೀ ಅಖಿಲ ಹವ್ಯಕ ಮಹಾಸಭಾ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಶ್ರೀ ಡಾ. ಗಿರಿಧರ ಕಜೆ ಅವರು ‘ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ನುಡಿ’ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ತಮ್ಮ ಅನಿಸಿಕೆಗಳನ್ನು ಬರಹರೂಪಕ್ಕಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಶ್ರೀ ಗಣರಾಜ ಕುಂಬ್ಳೆ ಅವರು ಸಹಕರಿಸಿದ ಸರ್ವರಿಗೂ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹವ್ಯಕ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರದ ಸಂಚಾಲಕರೂ ತಮ್ಮ ಅನಿಸಿಕೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀ ಗಣರಾಜ ಕುಂಬ್ಳೆ ಅವರು ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರರ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ತನ್ನ ಪ್ರಬುದ್ಧ ಬರಹಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಕೊಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ. ಅರ್ಥಪೂರ್ಣ ಬದುಕು, ಮಾಸ್ತರರ ತಾಳಮದ್ದಳೆಯ ರಸನಿಮಿಷಗಳು, ಪ್ರಕೃತಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ಪರಿಣತಿ, ಮಾಸ್ತರರ ಆಶಯ, ಸ್ವರಭಾರ ನೋಡಿ ಪಾತ್ರ ನೀಡಿಕೆ ಉಚಿತ, ಮಾಸ್ತರರ ಮಾಹಿತಿ-ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ, ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟರ ಸಂಸಾರ, ಮಾಸ್ತರರ ಕೆಲವು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೃತಿಗಳ ಪರಿಚಯ, ಮಾಸ್ತರರ ಕಾವ್ಯ, ಮಾಸ್ತರರ ಕಾದಂಬರಿಗಳು ಎಂಬ ವಿಭಾಗಗಳಡಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಗಣರಾಜ ಕುಂಬ್ಳೆ ಅವರ ಬರಹಗಳಿವೆ. ಬಳಿಕ ಡಾ. ರಮಾನಂದ ಬನಾರಿ ಅವರು ಬರೆದ ‘ತಂದೆಯವರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ನಾನು ಕಂಡಂತೆ’ ಎಂಬ ಲೇಖನವನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ತ್ರಿಭಾಷಾ ವಿದ್ವಾಂಸರಾಗಿರುವ ಶ್ರೀ ಗಣರಾಜ ಕುಂಬ್ಳೆ ಅವರು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾ ಸಾಹಿತ್ಯ ತಪಸ್ವಿ ಶ್ರೀ ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರ್ ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟರ ಕುರಿತಾಗಿ ಬರೆದ ಉತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವಿದು.
ಲೇಖಕ: ರವಿಶಂಕರ್ ವಳಕ್ಕುಂಜ
ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ ಯಕ್ಷಕಲಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನದಿಂದ “ಐದು ದಿನಗಳ” ಯಕ್ಷಗಾನ
ಕೊಂಡದಕುಳಿಯವರ “ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರ ಯಕ್ಷಕಲಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ”ವು ಹಲವು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕರ ಸಹಕಾರದಿಂದ “ಐದು ದಿನಗಳ” ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಅರೇಅಂಗಡಿ (ಉ.ಕ) ಗೆಳಯರ ಬಳಗ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಮಹಾಬಲ ಶೋಧ ಸಂಸ್ಥಾನಂ ಬೆಂಗಳೂರು ಇವರ ಸಹಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್23 ರಿಂದ 27ರ ವರೆಗೆ (ನಿಗದಿತ ದಿನಗಳಂದು ಆನ್ಲೈನ್ ಪ್ರಸಾರವಾಗಲಿದೆ) ಪ್ರದರ್ಶನಗೊಳ್ಳಲಿದೆ. ಪ್ರಸಂಗಗಳು –
1.ಶ್ರೀರಾಮ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕ 2.ಸತ್ಯ ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ 3.ನಳದಮಯಂತಿ 4.ಚಂದ್ರಹಾಸ ಚರಿತ್ರೆ 5.ಶ್ರೀರಾಮ ನಿರ್ಯಾಣ