ಕಲ್ಬೇಲಿಯಾ ಎಂದರೆ ರಾಜಸ್ತಾನದ ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಒಂದು ಜನಾಂಗದ ಹೆಸರು. ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಇವರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉದ್ಯೋಗವೆಂದರೆ ಹಾವುಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವುದು. ಮೊದಲೆಲ್ಲಾ ಹಾವಿನ ವಿಷದ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಹಾವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಈ ನೃತ್ಯವು ಕಲ್ಬೇಲಿಯಾ ನೃತ್ಯ ಎಂದು ಇಡೀ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿಯೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ. ಹಾವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ ಇವರ ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಮುದಾಯದ ವೇಷಭೂಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ಪಗಳ ಹೋಲಿಕೆಯಿದೆ. ಪುರುಷರು ಹಾವಿನ ವಿಷಗಳ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ಮಹಿಳೆಯರು ಕಲ್ಬೇಲಿಯಾ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿ ಜೀವನ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಳ್ಳಿಗಳ ಮನೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾವುಗಳು ಮನೆಯೊಳಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಮಾಡಿದರೆ ಹಾವು ಹಿಡಿಯಲು ಈ ಜನಾಂಗದವರನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಇವರು ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯನ್ನೂ ಬಲ್ಲವರಾದುದರಿಂದ ಆ ರೀತಿಯೂ ಜೀವನ ನಿರ್ವಹಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯ್ದೆಯ ಅನುಸಾರ ಹಾವುಗಳ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ನಿರ್ಬಂಧಗಳಿರುವುದರಿಂದ ಈಗ ಅವರು ಈ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಇತರ ಕೆಲಸಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿತವಾಗುವ ಕಲ್ಬೇಲಿಯಾ ನೃತ್ಯವು ಕಲ್ಬೇಲಿಯಾ ಜನಾಂಗದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಈ ನೃತ್ಯವು ಸರ್ಪಗಳ ಚಲನವಲನವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ.
ಈ ಜನಾಂಗದ ಹುಡುಗಿಯರು ಸರ್ಪಗಳಂತೆ ಬಾಗುತ್ತಾ ಬಳುಕುತ್ತಾ ಈ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಕಲ್ಬೇಲಿಯಾ ನೃತ್ಯದ ಹಾಡುಗಳು ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಅತ್ಯಂತ ಸುಂದರವಾದ ನೃತ್ಯ. ರೋಮಾಂಚನಗೊಳಿಸುವ ಅಂಗಾಂಗ ಚಲನೆ ಇದರ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ. ಆದರೆ ಖೇದಕರವಾದ ವಿಚಾರವೇನೆಂದರೆ ಈ ನೃತ್ಯಪ್ರಕಾರಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯಗಳೂ ಕೈಪಿಡಿಗಳೂ ಇಲ್ಲ. ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಲಿಖಿತ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳೂ ಇಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಈ ಸುಂದರ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಲು ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಿವೆ. ಭಾರತ ಸರಕಾರವೂ ಬಹಳ ಆಕರ್ಷಕವಾದ ಈ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸಲು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದೆ. ವಿದೇಶಿಯರು ಈ ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಮಾರುಹೋಗಿದ್ದಾರೆ. ರಷ್ಯಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಮಹಿಳೆಯರು ಈ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಕಲಿತು ಅದನ್ನು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಯುನೆಸ್ಕೊ ಕೂಡ ಈ ನೃತ್ಯವನ್ನು ತನ್ನ ಅಮೂರ್ತ ಹಾಗೂ ಅಸ್ಪಷ್ಟ ಪರಂಪರೆಯ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದೆ.
ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಈ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಏಳು ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲವೂ ಪುರಾಣ ಪ್ರಸಂಗಗಳು. ಈ ಹೊತ್ತಗೆಯು ಪ್ರಕಟವಾದುದು 2012ನೇ ಇಸವಿ ಜುಲೈ 22ರಂದು. ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಕೀರ್ತಿಶೇಷ ಶಿಕಾರಿಪುರ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ಅವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಶ್ರೀಯುತರು ವೈದಿಕರೂ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯರೂ ಆಗಿದ್ದು ಜತೆಗೆ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಂಗೀತ, ಯಕ್ಷಗಾನಾಸಕ್ತರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಎರಡನೇ ಪುಣ್ಯತಿಥಿಯಂದು ಈ ಸಂಪುಟವು ಪ್ರಕಟವಾಗಿ ಓದುಗರ ಕೈ ಸೇರಿತ್ತು. ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಿಯರಾಗಿದ್ದ ಹರಿಹರೇಶ್ವರರು ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಸಂಗ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ ಇರಿಸಿದ್ದರಂತೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಹರಿಹರೇಶ್ವರರಿಗೆ ಪ್ರಿಯವಾದ ಏಳು ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿ ಪುಸ್ತಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿಸಿ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಶ್ರೀ ಹರಿಹರೇಶ್ವರರು ಅಮೇರಿಕಾದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವಾಗಲೂ ಅಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ನಡೆಯಲು ಕಾರಣರಾಗಿದ್ದರು. ‘ಅಮೆರಿಕ ಕನ್ನಡ’ ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಸಂಪಾದಕರಾಗಿ ಯಕ್ಷಗಾನಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯವನ್ನು ನೀಡಿದ ಮಹನೀಯರಿವರು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ನಾಗಲಕ್ಷ್ಮಿ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ಮೈಸೂರು ಇವರು ‘ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ’ ಎಂಬ ಲೇಖನದಡಿ ವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪುಸ್ತಕದ ಸಂಪಾದಕರು ಶ್ರೀ ಜಿ.ಎನ್. ಅನಂತವರ್ಧನ ಅವರು. ಒಟ್ಟು ಇನ್ನೂರ ಐವತ್ತೆರಡು ಪುಟಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪುಸ್ತಕ ಇದು. ಈ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಗಣಪತಿ ಪ್ರತಾಪ ( ಉಜ್ರೆ ವಾಸುದೇವ ನಾಯ್ಕ) ನಾರದ ಪ್ರತಾಪ ( ಹೆಬ್ರಿ ಖಂಡಿಗೆ ಪದ್ಮನಾಭ ಜನ್ನೇರಿ), ಶಿವ ನಾಮ ಮಹಿಮೆ (ಕೀರಿಕ್ಕಾಡು ಮಾಸ್ತರ್ ವಿಷ್ಣು ಭಟ್), ಅನಂತನ ವ್ರತ ಮಹಾತ್ಮೆ (ಪಂಡಿತರಿಂದ ಪರಿಶೋಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟು ಪಾವಂಜೆ ಗುರುರಾಯರಿಂದ ಪ್ರಕಟಿತ), ಸಹದೇವ ದಿಗ್ವಿಜಯ (ಎಸ್. ಗಣಪಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟಿ), ದ್ರೌಪದೀ ಪ್ರತಾಪ (ಕಡಂದಲೆ ಬಿ. ರಾಮರಾವ್) ಎಂಬ ಏಳು ಪೌರಾಣಿಕ ಪ್ರಸಂಗಗಳಿವೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಸಂಗಗಳ ಕಥಾಸಾರವನ್ನೂ ಪಾತ್ರಗಳ ವಿವರವನ್ನೂ ನೀಡಲಾಗಿದ್ದು ಇದರಿಂದ ಓದುಗರಿಗೆ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವೇ ಆಗಲಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕ ನೆರವನ್ನು ನೀಡಿದವರು ಶ್ರೀಮತಿ ನಾಗಲಕ್ಷ್ಮಿ ಹರಿಹರೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮತಿ ವಿಜಯರಾಜ್ ಜೋಷಿ ಇವರುಗಳು. ಪುಸ್ತಕದ ಹೊರ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ನಾಗಲಕ್ಷ್ಮಿ ಹರಿಹರೇಶ್ವರರು ಬರೆದ ‘ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ’ ಲೇಖನದ ಮುಖ್ಯ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಸಂಗ ಸಂಪುಟದ ಪ್ರಕಾಶಕರು ನವಭಾರತೀ ಪ್ರಕಾಶನ, ಸರಸ್ವತಿಪುರಂ, ಮೈಸೂರು.
ಅಗರಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಭಾಗವತ ಸಂಸ್ಮರಣಾ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗ ಮಾಲಿಕೆ ಎಂಬ ಈ ಕೃತಿಯು ಪ್ರಕಟವಾಗಿ ಓದುಗರ ಕೈ ಸೇರಿದ್ದು 1998ರಲ್ಲಿ. ಪ್ರಕಾಶಕರು ಪದವೀಧರ ಯಕ್ಷಗಾನ ಸಮಿತಿ ಮುಂಬಯಿ. ಈ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಹದಿನೆಂಟನೇ ಪ್ರಸಂಗ ಸಂಪುಟವಿದು. ಸಂಪಾದಕರು ಶ್ರೀ ಎಚ್.ಬಿ.ಎಲ್.ರಾವ್ ಅವರು. ಶ್ರೀ ಭಾಸ್ಕರ ಹೊಸಬೆಟ್ಟು ಇದರ ಉಪಸಂಪಾದಕರು. ಈ ಕೃತಿಗೆ ಮುನ್ನುಡಿಯನ್ನು ಬರೆದವರು ಶ್ರೀ ತಾಳ್ತಜೆ ವಸಂತಕುಮಾರ ಅವರು. ಪದವೀಧರ ಯಕ್ಷಗಾನ ಸಮಿತಿ ಮುಂಬಯಿಯ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾ ಸಂಬಂಧೀ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಡಾ. ತಾಳ್ತಜೆ ವಸಂತಕುಮಾರರು ತಮ್ಮ ಮುನ್ನುಡಿ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಶ್ಲಾಘಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಶ್ರೀ ಎಚ್.ಬಿ.ಎಲ್.ರಾಯರು ತಮ್ಮ ಸಂಪದಕೀಯ ಬರಹದಲ್ಲಿ ಸಹಕರಿಸಿದ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ.
ಇನ್ನೂರಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಪುಟಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪುಸ್ತಕ ಇದು. ಒಟ್ಟು ಆರು ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಶ್ರೀ ಗುರುನಾರಾಯಣಸ್ವಾಮಿ ಚರಿತ್ರೆ (ಅಗರಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಭಾಗವತ ವಿರಚಿತ), ಭುವನ ಭಾಗ್ಯ (ಅಮೃತ ಸೋಮೇಶ್ವರ ವಿರಚಿತ), ಸತ್ಯಂ ವದ-ಧರ್ಮಂ ಚರ (ಎಂ. ನಾರ್ಣಪ್ಪ ಉಪ್ಪೂರ), ಮಾತಂಗ ಕನ್ಯೆ (ಬಿ. ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ) ರಾಜಕುಮಾರಿ ನಂದಿನಿ ಚರಿತೆ (ಭಾಸ್ಕರ ಹೊಸಬೆಟ್ಟು), ಶ್ರೀ ಸತ್ಯನಾರಾಯಣ ವ್ರತ ಮಹಾತ್ಮೆ (ವೇದಮೂರ್ತಿ ಮಧುಸೂದನ ಭಟ್ಟ, ಕಬ್ಬಿನಾಲೆ), ಆರು ಮಂದಿ ಕವಿಗಳ ಆರು ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಅಗರಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಭಾಗವತ ಸಂಸ್ಮರಣಾ ಯಕ್ಷಗಾನ ಮಾಲಿಕೆ ಎಂಬ ಕೃತಿಯಾಗಿ ಮುದ್ರಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಯಕ್ಷಬ್ರಹ್ಮ ಅಗರಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಭಾಗವತರನ್ನು ನೆನಪಿಸಿ ಗೌರವಿಸಿದಂತಾಗಿದೆ.
ಯಕ್ಷಗಾನಕ್ಕೊಂದು ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಯೋ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷಣ ಶಾಲೆಯೋ ಇಲ್ಲದ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವೋ ಎಂಬಂತೆ ಹಾಗೂ ಇದಕ್ಕೊಂದು ಶಾಶ್ವತ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ವಿದ್ವಾಂಸರಿಂದ ವ್ಯಾಪಕ ಚರ್ಚೆಗಳಾದುವು. ಸಮಾಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಜನ್ಮ ತಾಳಿದುವು. ಇವೆಲ್ಲದರ ಫಲಶೃತಿಯೋ ಎಂಬಂತೆ ಡಾ. ಕೆ.ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಮತ್ತು ಪ್ರೊ| ಕೆ.ಎಸ್. ಹರಿದಾಸ ಭಟ್ಟರ ಆಸಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಇನ್ನಿತರ ಮಹನೀಯರ ಸಹಕಾರದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಸಂಸ್ಥೆಯೇ ಬಡಗು ತಿಟ್ಟು ಯಕ್ಷಗಾನದ ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರವಾದ ‘ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ’. ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ ಷ್ಠಾಪನೆಯಾದದ್ದು 1971ರಲ್ಲಿ. ಆಗ ಎಂ.ಜಿ.ಎಂ. ಕಾಲೇಜಿನ ಪ್ರಾಂಶುಪಾಲರಾಗಿದ್ದ ಪ್ರೊ| ಕೆ.ಎಸ್. ಹರಿದಾಸ ಭಟ್ಟರ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಅದೇ ಕಾಲೇಜಿನ ಹೊರಗಿನ ಕಟ್ಟಡವೊಂದರಲ್ಲಿ ‘ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿ’ ಎಂಬ ಯಕ್ಷಗಾನ ತರಬೇತಿ ಶಾಲೆ ತಲೆಯೆತ್ತಿ ನಿಂತಿತು.
ಈ ಕೇಂದ್ರದ ಮೊದಲ ಗುರು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದವರು ಬಡಗುತಿಟ್ಟು ಯಕ್ಷಗಾನದ ಖ್ಯಾತ ಕಲಾವಿದರಾಗಿದ್ದ ದಿ| ವೀರಭದ್ರ ನಾಯಕ್. ಕಲಾವಿದರಾಗಿ ನಲುವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ತಿರುಗಾಟಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿ ಯಕ್ಷಗಾನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿದ್ದವರು. ಹಿಮ್ಮೇಳ ಗುರುಗಳಾಗಿದ್ದವರು ಭಾಗವತರಾದ ದಿ| ನೀಲಾವರ ರಾಮಕೃಷ್ಣಯ್ಯ ಮತ್ತು ಮದ್ದಳೆಗಾರರಾದ ಹಿರಿಯಡಕ ಗೋಪಾಲ ರಾವ್. ಭಾರತ ಸರಕಾರದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ತಿಂಗಳಿಗೆ ರೂಪಾಯಿ ಐನೂರರಂತೆ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದ ವೀರಭದ್ರ ನಾಯಕರಿಗೆ ಗೌರವಧನ ಲಭಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಹಿಮ್ಮೇಳ ಗುರುಗಳ ವೇತನವನ್ನು ಎಂ.ಜಿ.ಎಂ ಕಾಲೇಜು ಟ್ರಸ್ಟ್ ಪಾವತಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಾರಂಭದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 10 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿರುವ ಒಂದು ತಂಡವನ್ನು ತರಬೇತಿಗಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅವರಿಗೆ ಉಡುಪಿಯ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಮಠದಿಂದ ಉಚಿತ ಆಹಾರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕರ್ನಾಟಕ ಸರಕಾರದ ವತಿಯಿಂದ 10 ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೂ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನ ಮಂಜೂರು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರೂ ಕೇಂದ್ರದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಗುರುಗಳೂ ಸೇರಿ ರಚಿಸಿದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪಠ್ಯದ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ವರ್ಷದಿಂದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಈ ಪಠ್ಯವು ಸುಧಾರಣೆಗೊಂಡು ಈಗ ಸುಧಾರಿತ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸುಮಾರು 350 ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಇಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿಗೊಂಡು, ಕಲಿತು ವಿವಿಧ ಮೇಳಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಹವ್ಯಾಸಿ ಕಲಾವಿದರಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕೇಂದ್ರವು ವಿದೇಶಿಗರನ್ನು ಕೂಡ ಆಕರ್ಷಿಸಿದೆ. ಹಲವಾರು ವಿದೇಶಿ ಕಲಾಸಕ್ತ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೂ ಇಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನವನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದಾರೆ ಇವರಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನಿಯ ರಾಮಾ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾದ ಜಾನ್ ಅಲೀ, ಅಮೆರಿಕಾದ ಶ್ರೀಮತಿ ಮಾರ್ಥಾ ಆಷ್ಟನ್, ಇಟಲಿಯ ಬ್ರೂನಾ ಸಿರಬೆಲ್ಲಾ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕೇಂದ್ರದ ಕಾರ್ಯಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಸಮಿತಿ ಇದೆ. ಕೇಂದ್ರದ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ಡಾ. ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತ ಮತ್ತು ಕೆ.ಎಸ್. ಹರಿದಾಸ ಭಟ್ಟರದು. ಕೇಂದ್ರದ ಯಶಸ್ಸಿಗೆ ಕಾರಣರಾದವರಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ಗುರುಗಳಾಗಿ ವಿದ್ಯಾಧಾರೆಯೆರೆದ ವೀರಭದ್ರ ನಾಯಕ್, ನೀಲಾವರ ಲಕ್ಷ್ಮೀನಾರಾಯಣಯ್ಯ, ಮಹಾಬಲ ಕಾರಂತ್, ನೀಲಾವರ ರಾಮಕೃಷ್ಣಯ್ಯ, ಗೋರ್ಪಾಡಿ ವಿಠಲ ಕಾಮತ್, ಸಂಜೀವ ಸುವರ್ಣ ಮೊದಲಾದವರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಈ ತರಬೇತಿ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಸಂಜೀವ ಸುವರ್ಣರು ಗುರುಗಳಾಗಿ ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಡಗು ತಿಟ್ಟು ಯಕ್ಷಗಾನದಲ್ಲಿ ಮುಂಚುತ್ತಿರುವ ಹಲವಾರು ಕಲಾವಿದರು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕೇಂದ್ರ, ಉಡುಪಿಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ. (ಮುಂದಿನ ಸಂಚಿಕೆ ಭಾಗ – 3ರಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯುವುದು)
ಭಾರತೀಯ ರಂಗಕಲೆಗಳು ಒಂದು ಅತ್ಯದ್ಭುತ, ಸೋಜಿಗಗಳ ವರ್ತುಲ. ಇಲ್ಲಿ ಕಠಿಣ ಪರಿಶ್ರಮ, ಆಸಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನಗಳಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ವಿವಿಧ ಕಲಾಪ್ರಾಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ಸು ಸಾಧಿಸಿ ಜನಪ್ರಿಯರಾಗಬಹುದು ಎಂಬುದು ಮಹಾನ್ ಕಲಾವಿದರ ಯಶೋಗಾಥೆಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುವ ಸತ್ಯ. ಕಲೆಯನ್ನು ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವವರಿಗೆ ಬರಿಯ ಆಸಕ್ತಿ, ಅವಕಾಶಗಳಿದ್ದರೆ ಸಾಲದು. ಸೂಕ್ತ ಗುರುವಿನ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ತರಬೇತಿಗಳೂ ಕಲಾವಿದನ ಕಲಾಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಎಷ್ಟೋ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಭರತನಾಟ್ಯವೇ ಮೊದಲಾದ ಹೆಚ್ಚಿನೆಲ್ಲಾ ರಂಗ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಿತು ಪ್ರದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಅಣಿಯಾಗಬೇಕಾದರೆ ಕೆಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಆ ಕಲೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿ ಕರಗತ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲೆಯು ಸ್ವಲ್ಪ ವ್ಯತ್ಯಸ್ತವಾದ ಹಾದಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವಂತೆ ನಮಗೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಹಲವು ಶತಮಾನಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದೆ ಆವಿರ್ಭವಿಸಿ ಬೆಳೆದು ಬಂದ ಈ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲೆಗೆ ಒಂದು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾದ ಲಿಖಿತ ನಿರ್ದೇಶನಗಳು ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದಿದ್ದುದು ಕಲಿಕೆಗೆ ಒಂದು ತೊಡಕಾಗಿತ್ತು. ಕೇವಲ ಅಲಿಖಿತವಾದ ಅಥವಾ ಬಾಯ್ದೆರೆಯಾದ ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಮತ್ತು ನಿರ್ದೇಶನಗಳಿಂದ ಈ ಕಲಾಪ್ರಕಾರ ಬೆಳೆದು ಬಂತು. ಸುಮಾರು ನಾಲ್ಕೈದು ದಶಕಗಳಷ್ಟು ಹಿಂದೆ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ಆರಂಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆದುದರಿಂದ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಲಿಕೆಗಾಗಿ ಅದೇ ಪ್ರಶಸ್ತ ಸಮಯವಾಗಿತ್ತು. ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರ ಮನೆಯಲ್ಲಿದ್ದುಕೊಂಡು ಸೇವಾ ನಿರತರಾಗಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಗಳಿಸಿ ಅವರಿಂದ ಕಲೆಯ ಪೂರ್ಣ ಪಾಠವನ್ನು ಹೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗಿತ್ತು.
ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮೇಳಗಳಲ್ಲಿ ಚೌಕಿಯ ಸಹಾಯಕನಾಗಿಯೋ ಅಥವಾ ಕೋಡಂಗಿ ಇನ್ನಿತರ ಪೂರ್ವರಂಗದ ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳಾಗಿಯೋ ಮೇಳಗಳಿಗೆ ಸೇರಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರಿಂದ ಕೇಳಿ ತಿಳಿದು, ಅವರ ವೇಷಗಳನ್ನು ನೋಡಿ ಕಲಿಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಚೌಕಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹಗಲು ಹೊತ್ತು ಬಿಡಾರದಲ್ಲಿ ಸಂದರ್ಭ ದೊರೆತಾಗ ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೆ ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರು ಮತ್ತು ಭಾಗವತರಿಂದ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಕಾಗುಣಿತದ ಪಾಠವಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ರಾತ್ರಿಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಿಂದ ನಿದ್ರಾಹೀನತೆಯೂ ಭಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ಇದರಿಂದ ಗುರುಗಳ ಸಿಟ್ಟು, ಕೋಪತಾಪಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಹೊಡೆತವನ್ನೂ ಕಲಿಯುವ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ತಿನ್ನಬೇಕಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ತನ್ನ ವೇಷ ಮುಗಿದ ನಂತರ ನಿದ್ರಿಸುವ ಹಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಯಾಕೆಂದರೆ ರಂಗಸ್ಥಳವೇ ಒಂದು ಕಲಿಯುವ ಪಾಠಶಾಲೆಯಾಗಿತ್ತು. ಯಕ್ಷಗಾನವು ಒಂದು ಆಕರ್ಷಣೀಯ ಕಲೆಯಾದರೂ ಕೊರತೆಯೊಂದು ಭಾದಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಅದುವೇ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ. ಕಲಿಯುವ ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೆ ತರಬೇತಿಯ ಕೊರತೆ. ಉಳಿದ ಕೆಲವೊಂದು ಭಾರತೀಯ ರಂಗಕಲೆಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಇದೊಂದು ದೊಡ್ಡ ಕೊರತೆಯಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿತ್ತು. (ಮುಂದುವರಿಯುವುದು)
ಶ್ರೀ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲೆಯ ನವರಸ ನಾಯಕನೆಂದೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧರು. ಅವರಿಂದು ನಮ್ಮ ಜತೆ ಇಲ್ಲ. ಆದರೂ ಅಲೌಕಿಕ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಯಾಗಿ ನಮ್ಮನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಯಾವುದೇ ಕೊರತೆಯಾಗದಂತೆ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲೆಯು ಬೆಳಗಲಿ. ಪ್ರದರ್ಶನಗಳು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಾ ರಂಜಿಸಲಿ ಎಂದು ಅಲ್ಲಿಂದಲೇ ಹಾರೈಸುತ್ತಿರಬಹುದು. ಅವರ ಕಾಯವು ಅಳಿದರೂ ಗಳಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಯು ಉಳಿದಿದೆ. ಯಕ್ಷಕಲಾ ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಅಪ್ರತಿಮ ಸಾಧಕರಾಗಿ ಮೆರೆದ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವರು ಜನಮಾನಸದಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತರಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತಾರೆ. ಯಕ್ಷಗಾನವು ಒಂದು ಗಂಡುಕಲೆ. ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಲೆ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಗಂಡು ಕಲೆ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕು.
ಎಲ್ಲಾ ಕಲಾ ಪ್ರಾಕಾರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಮಗೆ ಗೌರವವಿದೆ. ಎಲ್ಲವೂ ನಮ್ಮ ಹೆಮ್ಮೆಯ ದೇಶ ಭಾರತದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಕಲೆಗಳು. ಆದರೂ ಯಕ್ಷಗಾನಕ್ಕೆ ಯಕ್ಷಗಾನವೇ ಸಾಟಿ. ಅದು ನಮ್ಮ ನಾಡಿನ ಕಲೆ ಎಂಬುದು ನಮಗೆಲ್ಲಾ ಹೆಮ್ಮೆಯ ವಿಚಾರ. ಬಹಳ ಕಾಲದ ಹಿಂದೆ ಯಕ್ಷಗಾನವು ಹೇಗಿತ್ತು? ನಾವು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶಿಗಳಲ್ಲ. ಆದರೂ ಹಿರಿಯರಿಂದ ಕೇಳಿ ತಿಳಿದಿರುತ್ತೇವೆ. ವಾಹನ, ಸೌಕರ್ಯ ಸರಿಯಾದ ರಸ್ತೆಗಳಿಲ್ಲದ ಕಾಲ. ಪ್ರಚಾರಕ್ಕೆ ಮಾಧ್ಯಮಗಳೂ ಕಡಿಮೆ. ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರೆಲ್ಲಾ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಲ್ಲೇ ಸಾಗಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದರು. ಸರಂಜಾಮುಗಳನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡೇ ಸಾಗಿದರು. ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲೆಯ ಉಳಿವಿಗೆ ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರ, ಸಂಘಟಕರ, ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನಾವು ಯಾವತ್ತೂ ಸ್ಮರಿಸಲೇ ಬೇಕು. ಅವರ ತ್ಯಾಗದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನೇ ನಾವಿಂದು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಪ್ರಾತಃಸ್ಮರಣೀಯರು.
ಕಲಾವಿದನಾಗಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುವವರಿಗೆ ಯಕ್ಷಗಾನದಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಅವಕಾಶಗಳಿವೆ. ಭಾಗವತನಾಗಬೇಕೆಂದೂ, ಮದ್ದಳೆಗಾರನಾಗಬೇಕೆಂದೂ, ಸ್ತ್ರೀ ಪಾತ್ರಧಾರಿಯಾಗಬೇಕೆಂದೂ, ಹಾಸ್ಯಗಾರನಾಗಬೇಕೆಂದೂ, ಪುಂಡುವೇಷಧಾರಿಯಾಗಬೇಕೆಂದೂ….. .. ಹೀಗೆ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬರಿಗೆ ಒಂದೊಂದು ಆಸೆಗಳು. ಆದರೂ ತೆಂಕು ತಿಟ್ಟಿನ ಯಕ್ಷಗಾನದಲ್ಲಿ ಬಾಲಗೋಪಾಲ, ಪೂರ್ವರಂಗದ ಇನ್ನಿತರ ವೇಷಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿ, ಸ್ತ್ರೀ ವೇಷ, ಪುಂಡು ವೇಷ, ಪೀಠಿಕೆ ವೇಷ, ಎದುರು ವೇಷ, ಬಣ್ಣದ ವೇಷಗಳನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾ ಬಂದವನೇ ಹಾಸ್ಯಗಾರನಾಗುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಕೇಳಿ ತಿಳಿದಿರುವೆ. ಕಲಿಕಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಲ್ಲದ ಕಾಲ ಅದು. ಮೇಳಕ್ಕೆ ಬಂದೇ ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರಿಂದ ಕೇಳಿ, ಅವರ ವೇಷಗಳನ್ನು ನೋಡಿಯೇ ಕಲಿಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಸಮರ್ಥ ಹಾಸ್ಯಗಾರನಾಗಲು ಹೊಂದಿರಬೇಕಾದ ಅರ್ಹತೆಗಳೇನು ಎಂಬುದನ್ನು ನಮಗೆ ಈ ವಿಚಾರಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯಬಹುದು. ಅವನಿಗೆ ಯಕ್ಷಗಾನದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳೂ ತಿಳಿದಿರಬೇಕೆಂಬುದನ್ನು ಇದರಿಂದ ನಾವು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.
ಹೀಗೆಯೇ ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹಂತವನ್ನು ಅರ್ಹತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ದಾಟಿ ಹಾಸ್ಯಗಾರರಾದವರು ಶ್ರೀ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು. ಉಳಿದ ಎಲ್ಲಾ ತೆರನಾದ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಪಕ್ವರಾಗಿಯೇ ಇವರು ಹಾಸ್ಯಪಾತ್ರಗಳತ್ತ ಮನಮಾಡಿದವರು. ಹಾಸ್ಯಗಾರರಾಗಿ ಸುಲಲಿತವಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಲು ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರಿಗೆ ಈ ಅನುಭವಗಳೇ ಅನುಕೂಲತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿಕೊಟ್ಟಿತು ಎಂದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಾರದು. ಶ್ರೀ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರೊಂದಿಗೆ ವೇಷ ಮಾಡುವ ಭಾಗ್ಯವು ನನಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅವರ ವೇಷಗಳನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೇನೆ. ಅವರ ಬಗೆಗೆ ಹಿರಿಯರು ಆಡುವ ಮೆಚ್ಚು ನುಡಿಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ. ಧ್ವನಿಸುರುಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಂಭಾಷಣೆಗಳನ್ನು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ. ಅವರ ಬಗೆಗೆ ಮಹನೀಯರುಗಳು ಬರೆದ ಲೇಖನಗಳನ್ನೂ ಓದಿರುತ್ತೇನೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ವಿಚಾರಗಳ ಆಧಾರದಲ್ಲೇ ಬರೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತೇನೆ ಅಷ್ಟೇ. ಅವರ ಪುಂಡುವೇಷಗಳನ್ನು ನೋಡಲು ಅವಕಾಶವಾಗಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಬಣ್ಣದ ವೇಷ, ಹಾಸ್ಯ ಮತ್ತು ಹಾಸ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ತ್ರೀ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ನೋಡಿದ್ದೆ. ಪಾತ್ರವನ್ನು ತನಗೆ ಬೇಕಾದಂತೆ ಬಾಗಿಸದೆ, ತಾನು ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದಂತೆ ಬಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ ಭಾವನೆಗಳು ತುಂಬಿ ತುಳುಕುತ್ತಿತ್ತು. ಪಾತ್ರದ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕೆ ಒಂದಿನಿತೂ ಕೊರತೆಯಾಗದಂತೆ, ಪಾತ್ರೋಚಿತವಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸುವ ಕಲೆಯು ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರಿಗೆ ಕರಗತವಾಗಿತ್ತು. ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದಂತೆ ತನ್ನ ಸ್ವರದಲ್ಲೂ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ತೋರುತ್ತಿದ್ದರು. ಹಾಸ್ಯದ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಸಂಭಾಷಣೆಯನ್ನು ಹೇಳುವ ಶೈಲಿ, ಅವರ ಸ್ವರ ಕೇಳಿದಾಗಲೇ ನಗು ತನ್ನಿಂದ ತಾನೇ ಸ್ಪುರಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಕೇವಲ ಕ್ಯಾಸೆಟ್ ಕೇಳಿದಾಗಲೇ ಈ ಅನುಭವ. ಅವರ ಅಭಿನಯವನ್ನು ನೋಡಿದರೆ? ಅದೊಂದು ರಸಪಾಕವೇ ಆಗಿಬಿಡುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಘನ ಹಾಸ್ಯಗಾರರಾದ ರಸಿಕರತ್ನ ವಿಟ್ಲ ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ ಜೋಯಿಸರ ನೆನಪಾಗದೆ ಇರದು ನಮಗೆ. ಯಕ್ಷಗಾನದ ನವರಸ ನಾಯಕ ಶ್ರೀ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ವಿಟ್ಲ ಸಮೀಪದ ಕೇಪು ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು. ಇವರು ಬೆಜ್ಜದಗುತ್ತು ಮನೆತನದವರು. 1939ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಬಂಟಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮತಿ ಉಂಞಕ್ಕೆ ದಂಪತಿಗಳ ಮಗನಾಗಿ ಜನನ. ವಿಟ್ಲ ಸಮೀಪದ ಎರುಂಬು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ 6ನೇ ತರಗತಿ ವರೆಗೆ ಓದಿದ್ದರು. ಹಿರಿಯರೊಂದಿಗೆ ತೆರಳಿ ಪುಣಚದಲ್ಲಿ (ಪುಳಿಂಚ) ನೆಲೆಸಿದ ಕಾರಣ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರೆಂದೇ ಕರೆಸಿಕೊಂಡರು. ಎರುಂಬು ಶಾಲಾ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ಅಧ್ಯಾಪಕರಾದ ಶ್ರೀ ಮರಿಯಯ್ಯ ಬಲ್ಲಾಳರಿಂದ ನಾಟಕ ಅಭಿನಯವನ್ನು ಕಲಿತಿದ್ದರು. ಕೆಲ ಸಮಯ ಕುರಿಯ ಮನೆಯಲ್ಲೇ ಇದ್ದು ಕುರಿಯ ಶಾಸ್ತ್ರಿಗಳಿಂದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಹೆಜ್ಜೆಗಾರಿಕೆ ಕಲಿತಿದ್ದರು.
ಪುಳಿಂಚ ಅವರು ಕಲಿತು ಮೇಳ ಸೇರಿದರು ಅನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೇಳಕ್ಕೆ ಸೇರಿ ಕಲಿತರು ಎಂದು ಹೇಳುವುದೇ ಸರಿ. ‘ಕಲಿತು ಮೇಳಕ್ಕೆ ಬರುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮೇಳಕ್ಕೆ ಬಂದು ಕಲಿತರೇ ಚಂದ’ ಎಂಬ ನೆಡ್ಲೆ ನರಸಿಂಹ ಭಟ್ಟರ ಮಾತುಗಳು ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ನೆನಪಾಗುತ್ತದೆ. ತನ್ನ ಹದಿನಾಲ್ಕನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಮೇಳಕ್ಕೆ ಬಾಲ ಕಲಾವಿದನಾಗಿ ಸೇರಿದ್ದರು. ಕಲಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿ ಅಲ್ಲಿ ಪುಂಡುವೇಷಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ತಲುಪಿದ್ದರು. ಅಳಿಕೆ ಶ್ರೀ ಮೋನು ಶೆಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಅಳಿಕೆ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರಿಂದಲೂ ಪುಳಿಂಚ ಅವರು ನಾಟ್ಯ ಕಲಿತಿದ್ದರು. ಶ್ರೀ ಧರ್ಮಸ್ಥಳ ಮೇಳದ ಬಳಿಕ ಬಣ್ಣದ ವೇಷಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿದ್ದು ಬಣ್ಣದ ಮಹಾಲಿಂಗನವರಿಂದ. ಹಲವು ಮೇಳಗಳಲ್ಲಿ ತಿರುಗಾಟ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಕೂಡ್ಲು ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಹೊಳೆದು ಕಾಣಿಸಿಕೊಡ್ಡಿದ್ದರು. ಬಣ್ಣದ ವೇಷಧಾರಿಯಾಗಿ ಅಭಿನಯಿಸಿ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳ ಮೆಚ್ಚುಗೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದರು. ಜತೆಗೆ ಹಂತ ಹಂತವಾಗಿ ಮೇಲೇರಿ ಬಂದ ಕಾರಣ ಎಲ್ಲಾ ರೀತಿಯ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಕಲೆಯು ಸಿದ್ಧಿಸಿತ್ತು. ಬಳಿಕ ಸುಮಾರು ಇಪ್ಪತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಕಲ್ಲಾಡಿ ವಿಠಲ ಶೆಟ್ಟರ ಸಂಚಾಲಕತ್ವದ ಕರ್ನಾಟಕ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ವ್ಯವಸಾಯ. ತುಳು ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಇವರ ಅನೇಕ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನೂ ನೋಡಿ ಆನಂದಿಸಲು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಮುಗಿ ಬೀಳುತ್ತಿದ್ದರು.
ಜತೆಗೆ ಪುರಾಣ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲೂ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ರಂಜಿಸಿದರು. ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ ವಿರಚಿತ ಮಾನಿಷಾದ ಕರ್ನಾಟಕ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಜಯಭೇರಿ ಬಾರಿಸಿದ ಪ್ರಸಂಗ. ಮಿಜಾರು ಅಣ್ಣಪ್ಪನವರ ವಿಕ್ಷಿಪ್ತನ (ಗುರು) ಪಾತ್ರ. ಶಿಷ್ಯನಾಗಿ ಪುಳಿಂಚದವರು ಅಮೋಘ ಅಭಿನಯ, ಮಾತುಗಳಿಂದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರನ್ನು ಹೊಟ್ಟೆ ಹುಣ್ಣಾಗುವಂತೆ ನಗಿಸಿ ಮತ್ತೆ ಚೌಕಿಯಲ್ಲಿ ಬಣ್ಣದ ವೇಷಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು! ಬೆಳಗಿನ ಹೊತ್ತು ಲವಣಾಸುರನಾಗಿ ಅಬ್ಬರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅನೇಕ ಪ್ರಸಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಮಿಜಾರು-ಪುಳಿಂಚ ಜೊತೆಗಾರಿಕೆಯು ಕರ್ನಾಟಕ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಹಾಸ್ಯದ ಹೊನಲನ್ನೇ ಹರಿಸಿತ್ತು. ಅರುವ ಕೊರಗಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟಿ-ಪುಳಿಂಚ ಜೋಡಿಯೂ ಕರ್ನಾಟಕ ಮೇಳದ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಗೆಲುವಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. ಶ್ರೀ ದಾಮೋದರ ಮಂಡೆಚ್ಚ, ಶ್ರೀ ದಿನೇಶ ಅಮ್ಮಣ್ಣಾಯರ ಭಾಗವತಿಕೆ ಮತ್ತು ಖ್ಯಾತ ಕಲಾವಿದರ ತಂಡವಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಮೇಳದ ಟೆಂಟು ದಿನಾ ಹೌಸ್ ಫುಲ್ ಆಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಪುಂಡುವೇಷ, ಪೀಠಿಕೆ ವೇಷ, ಎದುರು ವೇಷ, ನಾಟಕೀಯ ವೇಷ, ಬಣ್ಣದ ವೇಷಗಳಲ್ಲಿ ವಿಜೃಂಭಿಸಿಯೇ ಇವರು ಹಾಸ್ಯಗಾರರಾದುದು. 1960-1970ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ತಂಡವನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ದೇಶದ ನಾನಾ ಕಡೆ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಉತ್ತಮ ಸಂಘಟಕರಾಗಿಯೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡರು.
ಹಲವು ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನೂ ಬರೆದ ಪುಳಿಂಚ ಅವರು ಸಾಹಿತ್ಯಾಸಕ್ತರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೆ ಅನೇಕ ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನೂ ರಚಿಸಿ ಧ್ವನಿಸುರುಳಿಗಳಾಗಿ ಹೊರತಂದಿದ್ದರು. ಯಕ್ಷಗಾನ ಪೂರ್ವರಂಗವನ್ನೂ ಪುಳಿಂಚ ಶ್ರೀ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಸಂಪೂರ್ಣ ತಿಳಿದಿದ್ದರೆಂದೂ, ಮುಖವರ್ಣಿಕೆಯನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿ ಬಣ್ಣದ ವೇಷಗಳಲ್ಲಿ ರಂಗಪ್ರವೇಶ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರೆಂದೂ, ಹೆಣ್ಣು ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವೇಷಗಳು ಬಲು ಸೊಗಸೆಂದೂ ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರೂ ಕಲಾಭಿಮಾನಿಗಳೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಗೌರವಿಸುವ, ಕಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೀತಿಸುವ ಸಹೃದಯಿಯಾಗಿ ಅಜಾತಶತ್ರು ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೆಂದೂ ಹಲವರು ಹೇಳುವುದನ್ನು ನಾನು ಕೇಳಿದ್ದೇನೆ.
ಸಮರ್ಥ ಹಿಮ್ಮೇಳ ಅಲ್ಲದೆ ಶ್ರೀ ರಾಮದಾಸ ಸಾಮಗ, ಬೋಳಾರ ನಾರಾಯಣ ಶೆಟ್ಟಿ, ಅಳಿಕೆ ರಾಮಯ್ಯ ರೈ, ಮೂಡುಬಿದಿರೆ ಕೃಷ್ಣ ರಾವ್ ಶ್ರೀ ಕೊಳ್ಯೂರು ರಾಮಚಂದ್ರ ರಾವ್, ಮಿಜಾರು ಅಣ್ಣಪ್ಪ, ಗುಂಪೆ ರಾಮಯ್ಯ ರೈ , ಅರುವ ಕೊರಗಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟಿ, ಅಳಿಕೆ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಶೆಟ್ಟಿ, ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ,ಬೆಳ್ಳಾರೆ ವಿಶ್ವನಾಥ ರೈ , ಸಿದ್ದಕಟ್ಟೆ ವಿಶ್ವನಾಥ ಶೆಟ್ಟಿ(2 ವರ್ಷಗಳು), ಸಂಜಯ ಕುಮಾರ್ (ಕೆಲವರ ಹೆಸರು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಿರಲೂ ಬಹುದು) ಮೊದಲಾದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಲಾವಿದರಿದ್ದ ತಂಡ ಕರ್ನಾಟಕ ಮೇಳ. ಎಲ್ಲರ ನಡುವೆ ಶ್ರೀ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು ಹೊಳೆದು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಇದು ಇವರ ಸಹಕಲಾವಿದರೆಲ್ಲರಿಗೂ ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡುವಂತಹ ವಿಚಾರವು. ಕೆ. ಅನಂತರಾಮ ಬಂಗಾಡಿಯವರು ರಚಿಸಿದ ಕಾಡಮಲ್ಲಿಗೆ ಪ್ರಸಂಗದ ಸಿದ್ದು ಪಾತ್ರ ಪುಳಿಂಚರಿಗೆ ಅಪಾರ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ಬಂಗಾಡಿಯವರ ಪಟ್ಟದ ಪದ್ಮಲೆ ಪ್ರಸಂಗದ ಕೋಡಿಮೂಲೆ ಮಾಚು, ಗೋಣ ತಂಕರೆ ಪ್ರಸಂಗದ ಸಣ್ಣಕ್ಕೆ, ಸಿರಿಕೃಷ್ಣ ಚಂದ ಪಾಲಿಯ ನಕುಲೆ, ಬೊಳ್ಳಿ ಗಿಂಡೆಯ ಡೊಂಬ ಮೊದಲಾದ ಪಾತ್ರಗಳೂ ಇವರಿಗೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು. ಅಲ್ಲದೆ ಕುಕ್ಕುಮುಡಿ ಸೋಂಪ, ಚಂದಗೋಪ, ಗೋಪಿಕೆ, ಮಲ್ಲಯ್ಯ ಬುದ್ಯಂತ ಮೊದಲಾದ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಮಿಂಚಿದರು. ಶ್ರೀ ರಾಮದಾಸ ಸಾಮಗರೊಂದಿಗೆ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಮಿಜಾರು ಮತ್ತು ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರದು ಪೋಷಕ ಪಾತ್ರಧಾರಿಗಳಾಗಿ ಅಮೋಘ ಅಭಿನಯವೆಂದೂ, ಅರುವ-ಪುಳಿಂಚ ಜತೆಗಾರಿಕೆಯು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ರಸದೌತಣವನ್ನೇ ನೀಡುತ್ತಿತ್ತೆಂದೂ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷದರ್ಶಿಗಳು ಈಗಲೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರ ಸಾಧನೆಗೆ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳೂ ಸನ್ಮಾನಗಳೂ ಒಲಿದು ಬಂದಿವೆ.
2000ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಅವರು ಸ್ವಯಂ ನಿವೃತ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಕಲ್ಲಡ್ಕದ ಸಮೀಪ ಬಾಳ್ತಿಲ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ವಾಸವಾಗಿದ್ದ ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರು 2002ನೇ ಇಸವಿ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನಮ್ಮನ್ನಗಲಿ ಅವ್ಯಕ್ತ ಪ್ರಪಂಚವನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಪುಳಿಂಚ ಶ್ರೀಧರ ಶೆಟ್ಟರು ಮಂಗಳೂರಿನ ಯುವ, ಖ್ಯಾತ ನ್ಯಾಯವಾದಿಗಳು. ಶ್ರೀಯುತರು ಪುಳಿಂಚ ರಾಮಯ್ಯ ಶೆಟ್ಟರ ಪುತ್ರರು. ತಮ್ಮ ತೀರ್ಥರೂಪರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ‘ಪುಳಿಂಚ ಸೇವಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ’ ಎಂಬ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ ಕರ್ಮಪುತ್ರರೆನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. 2016ರಲ್ಲಿ ಪುಳಿಂಚ- ಸ್ಮೃತಿ, ಕೃತಿ’ ಯನ್ನು ಈ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನದಡಿ ಹೊರತಂದಿದ್ದರು.
ಪುಳಿಂಚ- ಸ್ಮೃತಿ, ಕೃತಿ’ ಸಂಸ್ಮರಣಾ ಗ್ರಂಥವು ಪ್ರಕಟವಾಗುವ ಮೊದಲೇ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಪುಳಿಂಚರ ಒಡನಾಡಿಯಾಗಿದ್ದ ಅರುವ ಕೊರಗಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟರನ್ನು ಗೌರವಿಸಿ ಸನ್ಮಾನಿಸಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೆ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ವಿವಿಧ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನೂ, ಸಾಧಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಗೌರವಿಸುವುದು, ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮೊದಲಾದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನದಡಿ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಪುಳಿಂಚ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಮೊದಲು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದವರು ಶ್ರೀ ಅರುವ ಕೊರಗಪ್ಪ ಶೆಟ್ಟರು.(2013) ಬಳಿಕ ಮಿಜಾರು ಅಣ್ಣಪ್ಪ ಹಾಸ್ಯಗಾರ, ಕೊಳ್ಯೂರು ರಾಮಚಂದ್ರ ರಾವ್, ಕುಂಬಳೆ ಸುಂದರ ರಾವ್, ಅನಂತರಾಮ ಬಂಗಾಡಿ, ಬೊಟ್ಟಿಕೆರೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಪೂಂಜ, ಕೆ.ಎಚ್. ದಾಸಪ್ಪ ರೈ ಪುಳಿಂಚ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಭಾಜನರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.
ಪುಳಿಂಚ ಸೇವಾರತ್ನ ಪುರಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದವರು ಶ್ರೀ ಕೇಪು ಗೌಡ, ನಿವೃತ್ತ ಪೊಲೀಸ್ ಅಧಿಕಾರಿ, ಮತ್ತು ದೈವನರ್ತಕರಾದ ಪದ್ಮ ಪಂಬದ ಅವರುಗಳು. ಪುಳಿಂಚ ಸೇವಾ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಪುಳಿಂಚ ಶ್ರೀಧರ ಶೆಟ್ಟರಿಂದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾಸೇವೆಯು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರಲಿ. ಕಲಾಮಾತೆಯ ಅನುಗ್ರಹವು ಸದಾ ಇರಲಿ ಎಂಬ ಹಾರೈಕೆಗಳು.
ಕಂಸಾಳೆ ಎಂಬುದು ಒಂದು ತಾಳವಾದ್ಯದ ಹೆಸರು. ಆದರೆ ಅದುವೇ ಒಂದು ಜಾನಪದ ಕಲೆಯ ಹೆಸರಾಯಿತು. ಈ ಮನಮೋಹಕ ಕಲಾಪ್ರಾಕಾರದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಕಂಸಾಳೆ ಎನ್ನುವ ಈ ತಾಳವೇ ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದುದು.
ಈ ತಾಳವು ಕಂಚಿನ ಲೋಹದಿಂದ ತಯಾರಿಸಿದ ಗಟ್ಟಿಯಾದ ತಾಳವಾದುದರಿಂದ ಇದಕ್ಕೆ ಕಂಸಾಳೆ ಎಂದು ಹೆಸರು ಬಂತು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಈ ಹೆಸರು ಹೇಗೆ ಬಂತು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ವಾದಗಳಿವೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ. ಈ ಕಂಸಾಳೆ ಎಂಬ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅಚ್ಚರಿಯ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ವಿಧಗಳಿವೆ. ಕುಳಿತು ಹಾಡುವ ಕಂಸಾಳೆ ಮತ್ತು ಬೀಸು ಕಂಸಾಳೆ ಎಂಬ ಎರಡು ವಿಧ.
ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹುಲಿ ಹೆಜ್ಜೆ ಕುಣಿತ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಶಿವ ಮತ್ತು ಶಿವಶರಣರ ಕಥೆಯನ್ನು ಪದ್ಯ ಹಾಗೂ ಗದ್ಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹಾಡುತ್ತಾ ತಾಳ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯದ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವುದೇ ಬೀಸು ಕಂಸಾಳೆಯ ವಿಶೇಷತೆ. ಮಲೆ ಮಹದೇಶ್ವರನ ಭಕ್ತರು ಮಲೆ ಮಹದೇಶ್ವರನ ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಅರಣ್ಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ದುರ್ಗಮ ಹಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು.
ಆಗ ಕ್ರೂರ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಭಯದಿಂದ ದೊಡ್ಡ ದೊಡ್ಡ ಬೀಸು ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು ಹಾಕುತ್ತಾ ಕಂಚಿನ ತಾಳವನ್ನು ಬಡಿಯುತ್ತಾ ಮಹದೇಶ್ವರನ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಾ ಸಾಗುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ. ಕಂಸಾಳೆ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಮಹದೇಶ್ವರನ ಮಹಿಮೆ ಹಾಗೂ ಕತೆಗಳು ಕಂಠಪಾಠ. ಬೀಸು ಕಂಸಾಳೆಯಲ್ಲಿ ತಾಳಕ್ಕೆ ಉದ್ದವಾದ ದಾರವನ್ನು ಕಟ್ಟಿರುತ್ತಾರೆ.
ಈ ದಾರವನ್ನು ಹಿಡಿದು ಬೀಸುತ್ತಾ ತಾಳ ಹಾಕುತ್ತಾ ನೃತ್ಯ ಮಾಡುವ ದೃಶ್ಯ ರೋಮಾಂಚನ ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ತಾಳ ತಪ್ಪದೆ ನೃತ್ಯದ ಹೆಜ್ಜೆಯೂ ತಪ್ಪದಂತೆ ವಿಧ ವಿಧವಾದ ಕಸರತ್ತುಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾ ನೀಡುವ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನೋಡಿದಷ್ಟೂ ಸಾಕೆನಿಸುವುದಿಲ್ಲ.
ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೇ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಕೃತಿಯು ಕಲ್ಯಾಣ ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಸಂಪುಟವು. ಹಟ್ಟಿಯಂಗಡಿ ರಾಮ ಭಟ್ಟ ವಿರಚಿತ ಸುಭದ್ರಾ ಕಲ್ಯಾಣ, ದೇವಿದಾಸ ವಿರಚಿತ ಗಿರಿಜಾ ಕಲ್ಯಾಣ, ಚೋರಾಡಿ ವೆಂಕಟರಮಣ ಭಟ್ಟ ವಿರಚಿತ ಜಾಂಬವತಿ ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ಹಟ್ಟಿಯಂಗಡಿ ರಾಮ ಭಟ್ಟ ವಿರಚಿತ ರತಿಕಲ್ಯಾಣ ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಈ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿವೆ. ಇದು ಪ್ರಕಟವಾದುದು 2004ನೇ ಇಸವಿಯಲ್ಲಿ. ಪ್ರಕಾಶಕರು ಶ್ರೀ ಮನ್ಮಧ್ವಸಿದ್ಧಾಂತ ಗ್ರಂಥಾಲಯ, ಉಡುಪಿ. ಸದ್ರಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೊದಲ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಸಂಗ ಸಂಪುಟವಿದು. ಸಂಕಲನ ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಡಾ. ಪಾದೇಕಲ್ಲು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟರಿಂದ. ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಡಿ ತಮ್ಮಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಡಾ. ಪಾದೇಕಲ್ಲು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟರು ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿರುವ ಕಲ್ಯಾಣ ಪ್ರಸಂಗಗಳ ಕಥಾಸರವನ್ನೂ ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಬರೆದ ಕವಿಗಳ ಪರಿಚಯವನ್ನೂ ನೀಡಿರುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಉಡುಪಿಯ ಶ್ರೀ ಮನ್ಮಧ್ವಸಿದ್ಧಾಂತ ಗ್ರಂಥಾಲಯದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಸಂಬಂಧೀ ಸತ್ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ಶ್ಲಾಘಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಲ್ಯಾಣ ಪ್ರಸಂಗಗಳು ಎಂಬ ಈ ಸಂಪುಟವು ಅಧ್ಯಯನಾಕಾಂಕ್ಷಿಗಳಿಗೆ, ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಿಯರಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾದೀತು ಮತ್ತು ಜನತೆ ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎಂಬ ವಿಚಾರವನ್ನು ಡಾ. ಪಾದೇಕಲ್ಲು ವಿಷ್ಣು ಭಟ್ಟರು ಕಾರಣ ಸಹಿತವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಈ ಸಂಪುಟವು ಅನುಕೂಲವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದು ಕಲಾವಿದನಾಗಿ ನನ್ನ ಅನುಭವದ ಅನಿಸಿಕೆ.
ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾರಂಗದ 45ನೇ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಹಾಸಭೆ ಕೆ.ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ರವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಾಮವಿಠಲ ಸಭಾಭವನದಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 26, 2020ರಂದು ಜರಗಿತು. ರಾಜೇಶ್ ನಾವುಡರ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭವಾದ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ವರದಿ ವರ್ಷದ ಅಗಲಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಎಸ್.ವಿ ಭಟ್ ರವರು ನುಡಿನಮನ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಕೆ. ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. ಜತೆಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ನಾರಾಯಣ ಎಂ.ಹೆಗಡೆ ಗತ ಸಭೆಯ ವರದಿಯನ್ನೂ, ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಮುರಲಿ ಕಡೆಕಾರ್ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯನ್ನು ಹಾಗೂ ಕೋಶಾಧಿಕಾರಿ ಕೆ. ಮನೋಹರ್ ಮತ್ತು ಪ್ರೊ. ಕೆ ಸದಾಶಿವರಾವ್ ವಾರ್ಷಿಕ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರ ಮಂಡಿಸಿದರು. ಕೆ. ರಾಜಾರಾಮ ಶೆಟ್ಟರನ್ನು ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧಕರಾಗಿ ಆರಿಸಲಾಯಿತು. ಬಳಿಕ 25 ಜನ ಕಾರ್ಯಕಾರೀ ಸಮಿತಿ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಹಾಗೂ ಆಹ್ವಾನಿಸರನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಯಿತು. ಕೆ. ಗಣೇಶ್ ರಾವ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷೀಯ ಮಾತುಗಳನ್ನಾಡಿದ ಬಳಿಕ ಜತೆಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಎಚ್.ಎನ್. ಶೃಂಗೇಶ್ವರ ಧನ್ಯವಾದ ಸಮರ್ಪಿಸಿದರು.
ಅಂಬಲಪಾಡಿಯ ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮೀಜನಾರ್ದನ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾ ಮಂಡಳಿಯ 62ನೇ ವಾರ್ಷಿಕ ಮಹಾಸಭೆ ಮುರಲಿ ಕಡೆಕಾರ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 27, 2020ರಂದು ಜರಗಿತು. ಪ್ರಕಾಶ್ ಹೆಬ್ಬಾರ್ ಗತಸಭೆ ವರದಿ ಮಂಡಿಸಿದರು. ಕೆ.ಜೆ. ಕೃಷ್ಣ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿ ಮಂಡಿಸಿದರು. ಎ. ನಟರಾಜ ಉಪಾಧ್ಯರು ವಾರ್ಷಿಕ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರ ಮಂಡಿಸಿದರು. ಸಿ.ಎ ಗಣೇಶ್ ಹೆಬ್ಬಾರ್ ಅವರನ್ನು ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧಕರಾಗಿ ನಿಯುಕ್ತಿಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. 2020-21ನೇ ಸಾಲಿಗೆ ಈ ಕೆಳಗಿನ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿಯನ್ನು ಆರಿಸಲಾಯಿತು. ಅಧ್ಯಕ್ಷ : ಮುರಲಿ ಕಡೆಕಾರ್, ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷ : ಕೆ. ಅಜಿತ್ ಕುಮಾರ್, ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ : ಕೆ.ಜೆ ಕೃಷ್ಣ, ಜತೆಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ : ಪ್ರಕಾಶ್ ಹೆಬ್ಬಾರ್, ಕೋಶಾಧಿಕಾರಿ : ಎ. ನಟರಾಜ ಉಪಾಧ್ಯ, ಸದಸ್ಯರು : ಕೆ.ಜೆ ಗಣೇಶ್, ಡಾ. ಗಣಪತಿ ಭಟ್, ಪ್ರವೀಣ್ ಉಪಾಧ್ಯ, ನಾರಾಯಣ ಎಂ. ಹೆಗಡೆ, ಮಂಜುನಾಥ ತೆಂಕಿಲ್ಲಾಯ, ಜಯ.ಕೆ, ಮಾಧವ ಕೆ., ರಮೇಶ ಸಾಲಿಯಾನ್, ಕೆ.ಜೆ ಸುಧೀಂದ್ರ, ವಸಂತ ಪಾಲನ್ ಸಲಹಾ ಸಮಿತಿ : ಎಸ್.ವಿ ಭಟ್, ಶ್ರೀರಮಣ ಆಚಾರ್ಯ, ವಿಜಯ್ ಕುಮಾರ್, ವಿಠಲ ಗಾಣಿಗ, ವಿದ್ಯಾಪ್ರಸಾದ್, ಜಗದೀಶ, ಅರವಿಂದ ಆಚಾರ್ಯ, ಪ್ರಶಾಂತ್ ಕೆ.ಎಸ್, ಸುನೀಲ್, ನಚಿಕೇತ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದ ಮುರಲಿ ಕಡೆಕಾರ್ ಮಾತನಾಡಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನೂತನ ಕಟ್ಟಡ ಇನ್ನು ಮೂರು ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳ್ಳಲಿದ್ದು, ಮುಂದೆ ಅದರಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಕಲಾ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ನಮ್ಮೆಲ್ಲರಿಗಿದೆ ಎಂದು ನುಡಿದರು. ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಕೆ.ಜೆ ಕೃಷ್ಣ ಧನ್ಯವಾದ ಸಮರ್ಪಿಸಿದರು.
